I. Postanowienia wstępne

1. Odznaka Krajoznawcza PTTK „Śladami Gen. Józefa Sowińskiego” (zwana dalej odznaką) została ustanowiona w 2006 r. i jest nadawana przez Oddział Wolski PTTK im. gen. Józefa Sowińskiego w Warszawie.
2. Celem odznaki jest popularyzacja wiedzy i miejsc związanych z życiem i działalnością Józefa Longina Sowińskiego (1777-1831) – wychowanka Szkoły Rycerskiej, wybitnego dowódcy wojskowego, generała brygady, dyrektora Arsenału Budowniczego w Królestwie Polskim, komendanta Szkoły Wojskowej Aplikacyjnej, dowódcy artylerii garnizonu warszawskiego, dyrektora wydziału artylerii Komisji Rządowej Wojny, wielkiego patrioty, uczestnika powstań narodowych – insurekcji kościuszkowskiej i powstania listopadowego, bohaterskiego obrońcy Reduty Wolskiej w Warszawie, Kawalera Orderu Wojennego Virtuti Militari i Orderu Świętego Stanisława, odznaczonego pruskim orderem wojskowym Pour le Mérite, rosyjskim Orderem Świętej Anny i francuską Legią Honorową.
3. OK PTTK „Śladami Gen. Józefa Sowińskiego” jest odznaką stałą, jednostopniową.
4. Wygląd, wymiary oraz materiał, z jakiego jest wykonana odznaka określa Oddział Wolski PTTK im. gen. Józefa Sowińskiego w Warszawie.
5. Ogniwa organizacyjne PTTK, działacze i członkowie PTTK powinni czuwać nad rzetelnością zdobywania odznaki i jej odpowiednią rangą.

II. Warunki zdobywania odznaki

1. O odznakę może ubiegać się każdy kto ukończył 7 lat, po spełnieniu warunków określonych niniejszym Regulaminem.
2. Osoby niepełnoletnie mogą zdobywać odznakę tylko pod opieką osób dorosłych.
3. Czas zdobywania odznaki nie jest ograniczony.
4. Dopuszcza się zaliczenie na poczet odznaki udokumentowanych miejscowości i obiektów zwiedzonych przez turystę przed ustanowieniem odznaki i wejściem w życie Regulaminu, w liczbie do 50%.
5. Dokumentacja, o której mowa w pkt. 4. powinna być sporządzona zgodnie z zasadami zawartymi w rozdz. IV. Honorowane będą wszystkie potwierdzenia uzyskane przez turystę w toku zdobywania innych odznak, np. w formie kserokopii odpowiednich stron w książeczkach-kronikach tych odznak.

III. Warunki szczegółowe

1. Odznakę zdobywa się odwiedzając miejsca związane z życiem i działalnością gen. Józefa Sowińskiego, uczestnicząc w indywidualnych i rodzinnych wędrówkach oraz zbiorowych imprezach turystyczno-krajoznawczych.
2. Odznakę można zdobywać podczas dowolnych wycieczek, np. krajoznawczych lub autokarowych oraz uprawiając dowolną dyscyplinę turystyki kwalifikowanej.
3. Podstawą przyznania odznaki jest przejście trasy obowiązkowej na warszawskiej Woli oraz poznanie minimum 20. obiektów w 5. miejscowościach wymienionych w kanonie krajoznawczym stanowiącym załącznik do niniejszego Regulaminu. Kolejność i dobór zwiedzanych miejsc i obiektów jest dowolna.
4. Zaliczane będą również miejscowości i obiekty nieujęte w załączniku do Regulaminu, pod warunkiem udokumentowania ich związku z osobą gen. Józefa Sowińskiego.
5. Punkty uzyskane podczas zdobywania odznaki mogą być jednocześnie zaliczone na inne odznaki krajoznawcze i odznaki turystyki kwalifikowanej pod warunkiem spełnienia wymagań zawartych w regulaminach tych odznak.

IV. Zasady potwierdzania zadań

1. Podstawą do ubiegania się o przyznanie odznaki jest książeczka-kronika, wykonana samodzielnie przez zdobywającego odznakę w dowolnej formie.
2. Dopuszcza się elektroniczną wersję książeczki-kroniki zapisaną na dowolnym nośniku pamięci masowej, np. na płycie CD-R, DVD-R, BD-R, lub w pamięci USB (pendrivie), a także udostępnienie dokumentacji zdobywanej odznaki w inny sposób np. przesłanie e-mailem, lub wskazanie linku do odpowiedniego pliku na dysku zewnętrznym.
3. W książeczce-kronice należy sporządzić wykaz odbytych wypraw, który powinien zawierać datę wycieczki, miejscowość i nazwę zwiedzanego obiektu, potwierdzenia terenowe lub członków kadry programowej PTTK (przodownicy, przewodnicy, instruktorzy wg posiadanych uprawnień, organizatorzy turystyki – tylko jeżeli byli obecni na danej wycieczce) oraz instruktorów harcerskich, nauczycieli i kierowników wycieczek. Honorowane będą również odciski pieczęci ze zwiedzanych obiektów lub miejscowości, w których się znajdują oraz bilety wstępu.
4. Potwierdzenia, o których mowa w pkt. 3 mogą być zastąpione opisem obiektu, szkicem, rysunkiem, samodzielnie wykonaną fotografią lub fotografią turysty na tle zwiedzanego obiektu.
5. Z obowiązku uzyskania potwierdzeń zwolnieni są wszyscy członkowie kadry programowej PTTK: przewodnicy, przodownicy i instruktorzy oraz organizatorzy turystyki (należy podać rodzaj uprawnień i nr legitymacji).
6. Z zapisów w książeczce-kronice musi jednoznacznie wynikać, że ubiegający się o odznakę osobiście oglądał i poznał obiekty wymagane regulaminowo.

V. Weryfikacja i przyznanie odznaki

1. W celu weryfikacji i przyznania odznaki, książeczkę-kronikę należy przesłać na adres korespondencyjny: Roman Henryk Orlicz, ul. Monte Cassino 3 m. 19, 01-121 Warszawa – załączając zaadresowaną kopertę zwrotną na list polecony (bez znaczków) oraz wymaganą opłatę za przesyłkę i odznakę lub potwierdzenie dokonanej wpłaty.
2. Osoba zdobywająca odznakę, przedkładająca książeczkę-kronikę do weryfikacji, ponosi pełną odpowiedzialność za prawdziwość zawartych tam informacji.
3. Przed przedłożeniem książeczki-kroniki do weryfikacji należy sporządzić zestawienie spełnienia warunków regulaminowych zawierające: datę wycieczki, miejscowość oraz rodzaj i lokalizację zwiedzanego obiektu.
4. Przewiduje się możliwość wykorzystania dla celów krajoznawczych, informacji o gen. Józefie Sowińskim oraz związanych z nim miejscowościach, miejscach i obiektach, zawartych w książeczce-kronice odznaki.
5. Zweryfikowana książeczka-kronika jest zarazem legitymacją posiadanej odznaki i uprawnia do jej nabycia i noszenia.
6. Odznaka przyznawana w trybie regulaminowym jest odpłatna.
7. Odznakę można nabyć w wyżej wskazanym miejscu osobiście, lub drogą pocztową. Opłaty pokrywa zamawiający.
8. Ewidencję zweryfikowanych i przyznanych odznak prowadzi Komisja Weryfikacyjna Odznaki Krajoznawczej PTTK „Śladami Gen. Józefa Sowińskiego”.
9. Zarząd Oddziału Wolskiego PTTK im. gen. Józefa Sowińskiego w Warszawie może w drodze uchwały przyznać osobom szczególnie zasłużonym dla turystyki i krajoznawstwa odznakę honorowo z pominięciem przepisów dotyczących trybu jej zdobywania.
10. Odznakę przyznaną honorowo wręcza się wraz z pamiątkowym dyplomem bezpłatnie.

VI. Postanowienia końcowe

1. Zdobywanie odznaki odbywa się na własny koszt i ryzyko. Oddział Wolski PTTK im. gen. Józefa Sowińskiego w Warszawie nie ponosi żadnej odpowiedzialności za jakiekolwiek szkody, których można doznać w trakcie zdobywania odznaki, jak również za szkody wyrządzone przez zdobywającego odznakę osobom trzecim.
2. Oddział Wolski PTTK im. gen. Józefa Sowińskiego w Warszawie zastrzega sobie prawo wykorzystania nadesłanych materiałów celem stworzenia ogólnopolskiego wykazu miejsc i obiektów związanych z postacią gen. Józefa Sowińskiego.
3. Interpretacja niniejszego Regulaminu należy wyłącznie do Komisji Weryfikacyjnej Odznaki Krajoznawczej PTTK „Śladami Gen. Józefa Sowińskiego” powołanej przez Zarząd Oddziału Wolskiego PTTK im. gen. Józefa Sowińskiego w Warszawie.
4. Decyzje Komisji Weryfikacyjnej Odznaki Krajoznawczej PTTK „Śladami Gen. Józefa Sowińskiego” wydane w zakresie jej działania są ostateczne.
5. Regulamin został uchwalony przez Zarząd Oddziału Wolskiego PTTK im. gen. Józefa Sowińskiego w Warszawie w dniu 26 kwietnia 2021 r. i obowiązuje od dnia 1 maja 2021 r. Tym samym traci moc Regulamin odznaki z dnia 23 października 2006 r.
6. Odznaki zdobyte przed dniem 1 maja 2021 r. zachowują swoją ważność.

Regulamin opracował Roman Henryk Orlicz – Instruktor Krajoznawstwa Polski (IKP), Instruktor Ochrony Przyrody (IOP) i Przodownik Turystyki Pieszej (PTP) II st.

Wszelkich informacji o odznace udziela autor, tel. (+48-0) 501-094-576, e-mail: romi@o2.pl.

I. Trasa obowiązkowa

Szlak ścieżki edukacyjnej „Powstanie Listopadowe na Woli” rozpoczyna się na ulicy Redutowej przy ul. Pustola, prowadzi zabytkowymi wałami okalającymi cmentarz i kościół św. Wawrzyńca aż do symbolicznego grobu gen. Józefa Sowińskiego. Następnie szlak prowadzi poprzez teren kościoła św. Wawrzyńca oraz mogiły powstańców 1831 r. znajdujące się na terenie przykościelnym, ulicą Wolską do parku Sowińskiego pod pomnik generała. Dalej trasa wiedzie ulicą Wolską do ul. Ordona oraz ul. Gniewkowską, do ul. Mszczonowskiej, gdzie znajduje się głaz upamiętniający redutę nr 54, tzw. Redutę Ordona.

II. Miejscowości zagraniczne

1. Borodino koło Możajska nad rzeką Moskwą, Imperium Rosyjskie (ob. obw. moskiewski, Federacja Rosyjska) – udział ppłk. Józefa Sowińskiego, dowódcy artylerii 16. Dywizji gen. Józefa Zajączka w składzie V Korpusu (Polskiego) Wielkiej Armii dowodzonym przez ks. Józefa Poniatowskiego, w bitwie pod Borodino w dniach 5-7.09.1812 r., podczas wyprawy cesarza Napoleona Bonaparte przeciw Imperium Rosyjskiemu na Moskwę, gdzie został ranny w nogę, którą mu amputowano i odtąd poruszał się o kuli; za kampanię moskiewską został odznaczony Orderem Virtut Militari – najwyższym polskim odznaczeniem wojennym oraz francuską Legią Honorową.
2. Grodno nad Niemnem, stolica guberni grodzieńskiej, Imperium Rosyjskie (ob. obw. grodzieński, Białoruś) – pobyt ppłk. Józefa Sowińskiego w drodze na Moskwę w lipcu 1812 r., wizyta w kościele Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny i klasztorze ss. brygidek z l. 1634-42.
3. Kalgen (ros. Czajkowskoje) koło Królewca, Imperium Rosyjskie (ob. Kaliningrad, obw. kaliningradzki, Federacja Rosyjska) – udział por. Józefa Sowińskiego w walkach pod Kalgen w dniu 14.06.1807 r., gdzie został ranny i wzięty do niewoli przez Francuzów.
4. Moskwa, Imperium Rosyjskie (ob. stolica Federacji Rosyjskiej) – pobyt ppłk. Józefa Sowińskiego po zajęciu miasta w 1812 r.; z powodu przedłużającej się rekonwalescencji nie został ewakuowany w czasie odwrotu Wielkiej Armii i ostatecznie trafił do niewoli, w której był dalej leczony.
5. Petersburg (ros. Sankt-Pietierburg) w delcie Newy nad Zatoką Fińska, stolica Imperium Rosyjskiego (ob. stolica Północno-Zachodniego Okręgu Federalnego i obw. leningradzkiego Federacji Rosyjskiej) – po przewiezieniu z Moskwy do Tweru, następnie do Tambowa i ostatecznie do Petersburga ppłk Józef Sowiński w l. 1812-13 przebywał w stolicy Imperium Rosyjskiego; w 1813 r. po nawiązaniu porozumienia między Rosją a Prusami i za wstawiennictwem ks. Alberta Pruskiego zwolniony z niewoli wyjechał do Rygi.
6. Ryga nad Dźwiną, stolica guberni inflanckiej, Imperium Rosyjskie (ob. stolica Łotwy) – po zwolnieniu z niewoli ppłk Józef Sowiński wyjechał z Petersburga do Rygi, gdzie 20.10.1813 r. otrzymał paszport zezwalający na wyjazd z Rosji, a następnie poprzez Mitawę, Kiejdany, Kowno, Grodno i Białystok wrócił do Polski.
7. Smoleńsk nad Dnieprem, stolica guberni smoleńskiej Imperium Rosyjskie (ob. obw. smoleński, Federacja Rosyjska) – udział ppłk. Józefa Sowińskiego w bitwie pod Smoleńskiem w dniach 16-18.08.1812 r. podczas kampanii rosyjskiej cesarza Napoleona Bonaparte.
8. Tambow nad Cną, stolica guberni tambowskiej, Imperium Rosyjskie (ob. obw. tambowski, Federacja Rosyjska) – pobyt ppłk. Józefa Sowińskiego w 1813 r. po opuszczeniu Tweru, a przed wyjazdem do Petersburga.
9. Twer nad Wołgą, Imperium Rosyjskie (w l. 1931-90 Kalinin, ob. obw. twerski, Federacja Rosyjska) – pobyt ppłk. Józefa Sowińskiego w 1813 r. po leczeniu w Moskwie, a przed wyjazdem do Tambowa.
10. Wackern (ros. Elanowka), obw. kaliningradzki, Federacja Rosyjska – udział por. Józefa Sowińskiego w walkach pod Wackern w dniu 8.02.1807 r.; za walki pod Wackern został wyróżniony Pour la Mèrite (fr. Za Zasługę) – najwyższym pruskim orderem wojskowym.

III. Miejscowości i obiekty w Polsce

A. Warszawa

1. III Liceum Ogólnokształcące im. gen. Józefa Sowińskiego w Warszawie, ul. Rogalińska 2 – popiersie gen. Józefa Sowińskiego.
2. Akademia Dobrej Edukacji im. gen. Józefa Sowińskiego w Warszawie, ul. Górczewska 13 – zespół szkół: liceum ogólnokształcące i szkoła podstawowa z oddziałami przedszkolnymi prowadzony przez Stowarzyszenie „Dobra Edukacja” z siedzibą w Warszawie.
3. Arsenał Królewski z l. 1638-43 (ob. Państwowe Muzeum Archeologiczne), ul. Długa 52 – dawniej Szkoła Artylerii oraz Saperów Księstwa Warszawskiego zorganizowana w 1808 r. przez ks. Józefa Poniatowskiego; w l. 1815-1820 ppłk Józef Sowiński był dyrektorem Arsenału Budowniczego w Królestwie Polskim.
4. Kościół parafialny św. Wawrzyńca na Woli, ul. Wolska 140A (w obrębie Fortu Sowińskiego) – tablica pamiątkowa z płaskorzeźbą gen. Józefa Sowińskiego dłuta Romualda Zarycha z 1928 r. ufundowana przez Legię Inwalidów Wojennych Wojsk Polskich na bocznej ścianie kościoła oraz kule armatnie i lufy z 1831 r. wmurowane w ściany kościoła.
5. Muzeum Warszawy, Rynek Starego Miasta 28-42 – portret olejny gen. Józefa Sowińskiego nieznanego autora z 1932 r. w Gabinecie Portretów oraz pocztówka „Bohaterowie Powstania 1830-1831” z l. ok. 1930-31 w Gabinecie Pocztówek przedstawiająca tableau z podobiznami Piotra Wysockiego oraz generałów Ludwika Kickiego, Ignacego Prądzyńskiego, Józefa Chłopickiego, Józefa Dwernickiego, Samuela Różyckiego, Józefa Bema, Jana Skrzyneckiego, Józefa Sowińskiego i Henryka Dembińskiego.
6. Muzeum Wojska Polskiego, Aleje Jerozolimskie 3 – wystawy stałe: „Powstanie Kościuszkowskie 1794”, „Legiony Polskie i Wojsko Księstwa Warszawskiego 1797-1814” oraz „Wojsko Królestwa Polskiego i Powstanie Listopadowe 1815-1831” – drewniana proteza nogi Józefa Sowińskiego, obraz Gen. Sowiński na szańcach Woli pędzla Wojciecha Kossaka z 1922 r. i medalion z wizerunkiem Józefa Sowińskiego z czasów Królestwa Polskiego z l. 20. XIX w.
7. Muzeum Woli, oddział Muzeum Warszawy, ul. Srebrna 12 – ekspozycja stała „Warszawska Wola” uwzględniająca wątek dotyczący powstania listopadowego.
8. Collegium Nobilium pijarów, ul. Miodowa 22/24 (ob. Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza) – dawniej Szkoła Aplikacyjna Artylerii i Inżynierii, ówczesna najwyższa uczelnia wojskowa, której komendantem od 1820 r. był płk Józef Sowiński.
9. Pałac Kazimierzowski, ul. Krakowskie Przedmieście 26/28 (ob. siedziba władz Uniwersytetu Warszawskiego) – dawniej Akademia Szlachecka Korpusu Kadetów Jej Królewskiej Mości i Rzeczypospolitej zw. Szkołą Rycerską, którą ukończył Józef Sowiński.
10. Park im. gen. Józefa Sowińskiego na Woli, skrzyżowanie ulic Wolskiej i Elekcyjnej – pomnik gen. Józefa Sowińskiego autorstwa prof. Tadeusza Breyera odsłonięty w 1937 r.
11. Reduta nr 56 [Reduta Wolska zw. też Fortem Sowińskiego], przy skrzyżowaniu ulic Wolskiej i Redutowej – krzyż upamiętniający śmierć gen. Józefa Sowińskiego; reduta powstała w 1831 r. w miejscu wcześniejszych fortyfikacji z insurekcji kościuszkowskiej z 1794 r., dowódcą reduty a następnie dowódcą obrony Woli w 1831 r. był gen. Józef Sowiński.
12. Wierzbno (ob. osiedle na terenie dzielnicy Mokotów) – dawny majątek Józefa Sowińskiego (posiadłość „Pod Wierzbą” otrzymał od króla Stanisława Augusta Poniatowskiego brygadier wojsk francuskich Wojciech Jakubowski; w l. 1818-1822 należała ona do Józefa Sowińskiego).

B. Pozostałe miejscowości

1. Bardyny, woj. warmińsko-mazurskie, pow. braniewski, gm. Wilczęta – udział por. Józefa Sowińskiego w walkach pod Bardynami w dniu 8.06.1807 r.
2. Bydgoszcz nad rzeką Brdą, woj. kujawsko-pomorskie – udział ppor. Józefa Sowińskiego w walkach o miasto w korpusie gen. Jana Henryka Dąbrowskiego podczas wyprawy wielkopolskiej w dniu 2.10.1794 r.
3. Gniezno, woj. wielkopolskie – udział ppor. Józefa Sowińskiego w walkach o miasto w korpusie gen. Jana Henryka Dąbrowskiego podczas wyprawy wielkopolskiej w dniu 27.09.794 r.
4. Jarosław nad Sanem, woj. podkarpackie – Pomnik Pamięci Narodowej proj. Dariusza Jasiewicza z l. 2017-18 przy parafii pw. Chrystusa Króla, ul. 3 Maja 49; granitowy pomnik o dł. 32 m z odlanymi z brązu postaciami wybitnych Polaków upamiętnia najważniejsze wydarzenia w dziejach Polski – od chrztu w 966 r. do pontyfikatu papieża Jana Pawła II, popiersia i płaskorzeźby m.in. króla Jana III Sobieskiego, nacz. Tadeusza Kościuszki, gen. Józefa Sowińskiego, Romualda Traugutta, marsz. Józefa Piłsudskiego, ks. Ignacego Skorupki, rtm. Witolda Pileckiego, ks. Jerzego Popiełuszki, kard. Stefana Wyszyńskiego, kard. Augusta Hlonda i papieża Jana Pawła II.
5. Kielce, woj. świętokrzyskie – Muzeum Narodowe w Kielcach, pl. Zamkowy 1 – obraz olejny Śmierć generała Sowińskiego nieznanego autora z ok. 1832 r. – dramatyczna scena z okresu powstania listopadowego rozgrywająca się 6.09.1831 r. w kościele św. Wawrzyńca na Woli w Warszawie; malarz ukazał kulminacyjny moment wdarcia się żołnierzy rosyjskich do bronionego pod dowództwem gen. Józefa Sowińskiego kościoła.
6. Komorowo, woj. mazowieckie, pow. ostrowski, gm. Ostrów Mazowiecka – pomnik gen. bryg. Józefa Longina Sowińskiego dłuta Wojciecha Aleksandra Durka z l. 1932-33 w Alei Powstania Listopadowego na terenie byłej Szkoły Podchorążych Piechoty, ul. płk. Ludwika Bociańskiego.
7. Krośniewice koło Kutna, woj. łódzkie, pow. kutnowski – Muzeum im. Jerzego Dunin-Borkowskiego, pl. Wolności 1 – portret olejny gen. Józefa Sowińskiego nieznanego autora z 1. poł. XIX w.
8. Lądek-Zdrój w Sudetach Wschodnich, woj. dolnośląskie, pow. kłodzki – pobyt Józefa Sowińskiego w uzdrowisku w 1814 r.
9. Lublin, woj. lubelskie – Muzeum Narodowe, ul. Zamkowa 9 – portret olejny gen. Józefa Sowińskiego pędzla Józefa Tadeusza Polkowskiego według Aleksandra Molinariego z l. 60. XIX w.
10. Łabiszyn nad Notecią na Pojezierzu Gnieźnieńskim, woj. kujawsko-pomorskie, pow. żniński – udział ppor. Józefa Sowińskiego w walkach o miasto korpusu gen. Jana Henryka Dąbrowskiego podczas wyprawy wielkopolskiej w dniu 30.09.1794 r.
11. Sępopol nad Łyną, woj. warmińsko-mazurskie, pow. bartoszycki – udział por. Józefa Sowińskiego w walkach pod Sępopolem w dniach 13-14.01.1807 r.
12. Sochaczew nad Bzurą, woj. mazowieckie – udział ppor. Józefa Sowińskiego w walkach pod Sochaczewem w korpusie gen. Jana Henryka Dąbrowskiego podczas wyprawy wielkopolskiej w 1794 r.

Kanon opracował Roman Henryk Orlicz – Instruktor Krajoznawstwa Polski, Instruktor Ochrony Przyrody i Przodownik Turystyki Pieszej II st.