I. Postanowienia wstępne

1. Regionalna Odznaka Krajoznawcza PTTK „Szlakiem zamków, pałaców i dworów Mazowsza” (zwana dalej Odznaką) została ustanowiona i jest nadawana przez Oddział Wolski PTTK im. gen. Józefa Sowińskiego w Warszawie w celu spopularyzowania walorów krajoznawczych, turystycznych i historycznych Mazowsza oraz ocalenia od zapomnienia przynajmniej niektórych, zabytkowych obiektów architektury obronnej i rezydencjonalnej Regionu.
2. Odznakę zdobywa się na terenie Mazowsza w jego historycznych granicach.
3. Ustanawia się cztery stopnie Odznaki, które można uzyskać jedynie w podanej kolejności:
   • Popularna,
   • Brązowa,
   • Srebrna,
   • Złota.
4. Wygląd, wymiary oraz materiał, z jakiego jest wykonana Odznaka określa Oddział Wolski PTTK im. gen. Józefa Sowińskiego w Warszawie.

II. Warunki zdobywania odznaki

1. Odznakę może zdobyć każdy kto ukończył 7 lat i spełni warunki określone niniejszym Regulaminem, również nie będąc członkiem PTTK.
2. Osoby niepełnoletnie mogą zdobywać Odznakę tylko pod opieką osób dorosłych.
3. Czas zdobywania poszczególnych stopni Odznaki nie jest ograniczony.
4. Wyższe stopnie Odznaki można zdobywać bezpośrednio po spełnieniu wymagań na stopień niższy Odznaki.
5. Punkty zdobyte ponad normę, ustaloną dla danego stopnia Odznaki, będą zaliczane na poczet Odznaki wyższego stopnia.
6. Dopuszcza się zaliczenie na poczet Odznaki udokumentowanych obiektów zwiedzonych przez turystę przed ustanowieniem Odznaki i wejściem w życie Regulaminu, w liczbie do 50% na każdy stopień odznaki.
7. Dokumentacja, o której mowa w pkt. 6. powinna być sporządzona zgodnie z zasadami zawartymi w rozdz. IV. Honorowane będą wszystkie potwierdzenia uzyskane przez turystę w toku zdobywania innych odznak, np. w formie kserokopii odpowiednich stron w książeczkach-kronikach tych odznak.

III. Warunki szczegółowe

1. Podstawą przyznania Odznaki jest zdobycie ustalonej dla danego stopnia Odznaki liczby punktów, które można zdobywać w czasie wycieczek pieszych, kolarskich, motorowych oraz autokarowych.
2. Odznakę zdobywa się uczestnicząc w indywidualnych i rodzinnych wędrówkach oraz imprezach turystyczno-krajoznawczych.
3. Dla zdobycia poszczególnych stopni Odznaki wymagane jest zwiedzenie następującej liczby obiektów:

   Grupa	Rodzaj obiektów	Stopień Odznaki
   		Popularny	Brązowy	Srebrny	Złoty
   I	TOP 10	1	2	3	4
   II	Zamki i ruiny	1	2	3	4
   III	Pałace i dwory Mazowsza	25	30	40	60
   IV	Pałace Warszawy	2	4	6	8
   V	Inne obiekty	1	2	3	4
   ŁĄCZNA LICZBA OBIEKTÓW		30	40	55	80

4. Zaliczane będą jedynie obiekty wymienione w kanonie krajoznawczym, stanowiącym załącznik do niniejszego Regulaminu.
5. Muzeum Dworu Polskiego w Pilaszkowie jest obiektem obowiązkowym na stopień złoty Odznaki (o ile nie był on zaliczony wcześniej przy zdobywaniu poprzednich stopni Odznaki).
6. Obiekty zaliczone na jeden stopień Odznaki nie będą zaliczane na wyższe stopnie Odznaki.
7. Punkty uzyskane podczas zdobywania Odznaki mogą być jednocześnie zaliczone na inne odznaki krajoznawcze i odznaki turystyki kwalifikowanej pod warunkiem spełnienia wymagań zawartych w regulaminach tych odznak.

IV. Zasady potwierdzania zadań

1. Podstawą do ubiegania się o przyznanie Odznaki jest książeczka-kronika, wykonana samodzielnie przez zdobywającego Odznakę w dowolnej formie.
2. Dopuszcza się elektroniczną wersję książeczki-kroniki zapisaną na płycie CD-R lub DVD-R.
3. W książeczce-kronice należy sporządzić wykaz odbytych wypraw, który powinien zawierać datę wycieczki, potwierdzenia terenowe lub członków kadry programowej PTTK (przodownicy, przewodnicy, instruktorzy wg posiadanych uprawnień, organizatorzy turystyki – tylko jeżeli byli obecni na danej wycieczce) oraz instruktorów harcerskich i kierowników wycieczek. Honorowane będą również odciski pieczęci ze zwiedzanych obiektów lub miejscowości, w których się znajdują oraz bilety wstępu.
4. Potwierdzenia, o których mowa w pkt. 3 mogą być zastąpione opisem obiektu, szkicem, rysunkiem, samodzielnie wykonaną fotografią, lub fotografią turysty na tle zwiedzanego obiektu.
5. Z zapisów w książeczce-kronice musi jednoznacznie wynikać, że ubiegający się o Odznakę osobiście oglądał i poznał obiekty wymagane regulaminowo.

V. Weryfikacja i przyznanie odznaki

1. W celu weryfikacji i przyznania Odznaki, książeczkę-kronikę należy złożyć w biurze Oddziału Wolskiego PTTK im. gen. Józefa Sowińskiego w Warszawie, ul. Batalionu Parasol 3a, 01-120 Warszawa, lub przesłać na adres korespondencyjny (do prezesa) – Roman Henryk Orlicz, ul. Monte Cassino 3 m. 19, 01-121 Warszawa – załączając kopertę zwrotną ze znaczkiem na list polecony, jak przy nadaniu.
2. Zweryfikowana książeczka-kronika jest zarazem legitymacją posiadanej Odznaki i uprawnia do jej nabycia i noszenia.
3. Odznaka przyznawana w trybie regulaminowym jest odpłatna.
4. Odznakę można nabyć w wyżej wskazanym miejscu osobiście, lub drogą pocztową. Opłaty pokrywa zamawiający.
5. Ewidencję zweryfikowanych i przyznanych Odznak prowadzi Komisja Weryfikacyjna ROK PTTK „Szlakiem zamków, pałaców i dworów Mazowsza”.
6. Zarząd Oddziału Wolskiego PTTK im. gen. Józefa Sowińskiego w Warszawie może w drodze uchwały przyznać osobom szczególnie zasłużonym dla turystyki i krajoznawstwa oraz popularyzacji i ochrony zabytków na Mazowszu Odznakę w dowolnym stopniu honorowo z pominięciem przepisów dotyczących trybu jej zdobywania.
7. Odznakę przyznaną honorowo wręcza się wraz z pamiątkowym dyplomem bezpłatnie.

VI. Postanowienia końcowe

1. Zdobywanie Odznaki odbywa się na własny koszt i ryzyko. Oddział Wolski PTTK im. gen. Józefa Sowińskiego w Warszawie nie ponosi żadnej odpowiedzialności za jakiekolwiek szkody, których można doznać w trakcie zdobywania Odznaki, jak również za szkody wyrządzone przez zdobywającego Odznakę osobom trzecim.
2. Interpretacja niniejszego regulaminu należy wyłącznie do Komisji Weryfikacyjnej ROK PTTK „Szlakiem zamków, pałaców i dworów Mazowsza” powołanej przez Zarząd Oddziału Wolskiego PTTK im. gen. Józefa Sowińskiego w Warszawie.
3. Decyzje Komisji Weryfikacyjnej wydane w zakresie jej działania są ostateczne.
4. Regulamin został uchwalony przez Zarząd Oddziału Wolskiego PTTK im. gen. Józefa Sowińskiego w Warszawie w dniu 30 kwietnia 2007 r. i wchodzi w życie z dniem uchwalenia.

Regulamin opracował Roman Henryk Orlicz – Instruktor Krajoznawstwa Polski i Przodownik Turystyki Pieszej II st.

Wszelkich informacji o Odznace udziela autor, tel. (+48-0) 501-094-576, e-mail: romi@o2.pl.

I. TOP 10:

1. Ciechanów, woj. mazowieckie, pow. ciechanowski – zamek książąt mazowieckich, 1 poł. XV w., gotyk (ruiny; ob. Muzeum Szlachty Mazowieckiej, miejsce letnich treningów bractw rycerskich oraz turniejów).
2. Jabłonna, woj. mazowieckie, pow. legionowski – zespół pałacowo-parkowy: pałac Poniatowskich, 2 poł. XVIII w., barok, klasycyzm (rezydencja biskupów płockich założona przez Michała Jerzego Poniatowskiego [brata króla Stanisława Augusta] – biskupa płockiego i prymasa Polski, później rezydencja ks. Józefa Poniatowskiego [bratanka prymasa], następnie Potockich; ob. Dom Zjazdów i Konferencji Polskiej Akademii Nauk), oficyna [tzw. Pawilon Królewski], pawilon chiński, oranżeria, 2 poł. XVIII w., klasycyzm, park krajobrazowy.
3. Nieborów, łódzkie, pow. łowicki – zespół pałacowo-parkowy (założony przez kard. Michała Stefana Radziejowskiego – prymasa Polski): pałac Radziwiłłów, 2 poł. XVII w., barok, zabudowania gospodarcze, poł. XVIII w., oranżerie, stajnia, wozownia, Pawilon Myśliwski, budynek Manufaktury, ogród barokowy w stylu regularnym [francuskim], 2 poł. XVIII w., park krajobrazowy (ob. Oddział Muzeum Narodowego w Warszawie).
4. Opinogóra, woj. mazowieckie, pow. ciechanowski – zespół pałacowo-parkowy: zameczek Krasińskich, 1 poł. XIX w., neogotyk (ob. Muzeum Romantyzmu), domek podcieniowy, XIX w., klasycyzm, park krajobrazowy, XIX w.
5. Płock, woj. mazowieckie – zamek książąt mazowieckich na Wzgórzu Tumskim n/Wisłą, XIII/XIV w., gotyk (ob. opactwo Benedyktynów; Muzeum Diecezjalne).
6. Pułtusk, woj. mazowieckie, pow. pułtuski – zamek biskupi n/Narwią, XIV-XVI w., renesans (przebywali tu m. in. król Zygmunt III Waza, król Szwecji Karol XII, cesarz Francji Napoleon I Bonaparte oraz carowie Rosji – Aleksander I i Aleksander II; ob. Dom Polonii Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”).
7. Szydłowiec, woj. mazowieckie, pow. szydłowiecki – zamek magnacki, XV/XVI w., renesans (rezydencja Szydłowieckich i Radziwiłłów; ob. Szydłowieckie Centrum Kultury i Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych).
8. Warszawa – Pałac Kultury i Nauki z Salą Kongresową, Plac Defilad 1, poł. XX w., (1952-1955), art deco, socrealizm (najwyższy budynek w Polsce – całkowita wysokość 230,68 m).
9. Warszawa – zespół pałacowo-parkowy w Wilanowie: pałac, 2 poł. XVII w. z Łazienką Lubomirskiej, barok (rezydencja króla Jana III Sobieskiego, później króla Augusta II Mocnego Sasa), oficyna, kordegarda, oranżeria, figarnia, stajnia, wozownia, dom ogrodnika, most rzymski, park XVII-XIX w. (ob. Muzeum Pałac w Wilanowie).
10. Warszawa – Zamek Królewski (Stare Miasto, pl. Zamkowy 4), XIV-XVIII w., barok (rezydencja książąt mazowieckich, następnie królowej Bony Sforzy – żony króla Zygmunta I Starego; po przeniesieniu przez Zygmunta III Wazę stolicy Polski z Krakowa do Warszawy główna rezydencja królów Polski, miejsce obrad Sejmu i Senatu [tu 3 maja 1791 r. Sejm Czteroletni uchwalił konstytucję], następnie siedziba władz I Rzeczypospolitej, później prezydenta II RP – Ignacego Mościckiego; na zamku przebywał cesarz Francji Napoleon I Bonaparte, który podjął tu decyzję o utworzeniu Księstwa Warszawskiego; mieszkali tu Ignacy Jan Paderewski i pisarz Stefan Żeromski; w Kaplicy Małej urna z sercem Tadeusza Kościuszki; ob. Muzeum Historii i Kultury Narodu Polskiego), Biblioteka Królewska; na Placu Zamkowym kolumna Zygmunta III Wazy, XVII w. – pierwszy świecki pomnik w Warszawie.

II. Zamki i ruiny:

1. Czersk, woj. mazowieckie, pow. piaseczyński – ruiny zamku książąt mazowieckich, XIV/XV w., gotyk (wzniesiony przez księcia Janusza I; co roku, w czerwcu, odbywa się tu impreza plenerowa „Święto Duchów”).
2. Gostynin, woj. mazowieckie, pow. gostyniński – ruiny zamku książąt mazowieckich, XIV/XV w., gotyk (fundacji księcia Siemowita IV; w 2000 r. powołano Fundację na Rzecz Odbudowy Zamku Gostynińskiego; prace ruszyły w roku 2005).
3. Iłża, woj. mazowieckie, pow. radomski – ruiny zamku biskupów krakowskich, XIV w., renesans (gościli tu królowie Polski: Władysław Jagiełło, Kazimierz Jagiellończyk, Zygmunt I Stary, Zygmunt III Waza i Władysław IV Waza oraz poeci Jan Kochanowski i Bolesław Leśmian).
4. Liw, woj. mazowieckie, pow. węgrowski – ruiny zamku książąt mazowieckich n/Liwcem, XIV/XV w., gotyk (siedziba książąt mazowieckich, później dobra królowej Bony Sforzy – żony króla Zygmunta Starego; ob. muzeum zamkowe).
5. Łowicz, woj. łódzkie, pow. łowicki – ruiny zamku arcybiskupiego [prymasowskiego], poł. XIV w. (przebywał tu król Jan Kazimierz uchodząc z Warszawy na Śląsk przed Szwedami oraz kilkakrotnie król Jan III Sobieski; ob. w odbudowie).
6. Oporów, woj. łódzkie, pow. kutnowski – zamek biskupi, XV w., gotyk (rezydencja prymasa Polski Władysława Oporowskiego; ob. Muzeum Wnętrz Stylowych), park krajobrazowy, 1 poł. XIX w.
7. Rawa Mazowiecka, woj. łódzkie, pow. rawski – ruiny zamku książąt mazowieckich, 2 poł. XIV w., gotyk (wzniesiony przez księcia Ziemowita III; po przyłączeniu Rawy do Korony zamek wyznaczono na miejsce przechowywania kwarty, tj. dochodów z królewszczyzny przeznaczonych na utrzymanie stałego wojska; ocalała do dziś wieża mieściła skarb kwarciany; ob. Muzeum Ziemi Rawskiej).
8. Sobota, woj. łódzkie, pow. łowicki – zamek rycerski, XV-XIX/XX w., renesans, neogotyk (w 1985 r. podczas badań archeologicznych w bryle dworu zidentyfikowano pozostałości sześciobocznej wieży, opiętej narożnymi przyporami, zbudowanej z cegły gotyckiej [jest to jedyny dotychczas zidentyfikowany fragment XV w. zamku]; najprawdopodobniej d. rezydencja obronna Doliwitów Sobockich, z której wywodzili się dwaj wysocy urzędnicy: wojewoda łęczycki – Jan i kasztelan łęczycki – Tomasz; najprawdopodobniej ten drugi, zajmujący wcześniej stanowisko miecznika, a potem sędziego łęczyckiego, podjął się budowy rodowego zamku).
9. Sochaczew, woj. mazowieckie, pow. sochaczewski – ruiny zamku książąt mazowieckich, XIV/XV w., gotyk (siedziba książąt mazowieckich, później starostów sochaczewskich; książę Siemowit III ogłosił tutaj pierwszy statut ogólnomazowiecki).
10. Szreńsk, pow. mławski – ruiny zamku rycerskiego, 1 poł. XVI w., gotyk (wzniesiony przez wojewodę płockiego Feliksa Szreńskiego); zamek posiadał cztery koliste wieże narożne, budynek bramny, Dom Duży i Dom Mniejszy, barbakan i fosy [Jędrzej Święcicki pisał w drugiej połowie XVI wieku: „Na całym Mazowszu nie ma takiego drugiego zamku, który by mógł się z nim zmierzyć pod względem kosztowności, kunsztownego wykonania i wytworności”]; zniszczony przez konfederatów barskich w XVIII w., park zamkowy; z upływem lat niezabezpieczone ruiny niszczone przez czas i miejscową ludność niestety powoli giną w oczach.
11. Tykocin, woj. podlaskie, pow. białostocki – zamek rycerski, XIV w., gotyk (w rękach króla Zygmunta Augusta pełnił funkcję arsenału koronnego, biblioteki i skarbca; później przekazany hetmanowi Stefanowi Czarnieckiemu; ob. zamek w odbudowie).
12. Warszawa – zamek Ostrogskich [pałac Zamoyskich, pałac Ordynacki], Powiśle, ul. Tamka 41, XVII-XIX w. (na przełomie XVI i XVII w. kasztelan krakowski Janusz Ostrogski planował wznieść na wysokiej skarpie wiślanej rezydencję w formie obronnego zamku [realizacji doczekał się jedynie bastion opinający krawędź skarpy]; w 1720 r. pałac wchodzi w posiadanie ordynatów Zamoyskich [stąd nazwa pałac Ordynacki]; obiekt ten przekształcany był wielokrotnie pełniąc kolejno funkcje lazaretu, fabryki wyrobów gumowych, Domu Zdrowia, Instytutu dla moralnie zaniedbanych dzieci, a w latach 1859-1939 stając się siedzibą Warszawskiego Konserwatorium Muzycznego; z budowlą tą związana jest legenda o złotej kaczce pilnującej w podziemiach olbrzymiego skarbu; ob. Towarzystwo im. Fryderyka Chopina; muzeum; niestety ob. w podziemiach zamku mieszczą się m. in. garaże).
13. Warszawa – zamek Ujazdowski, al. Ujazdowskie 6, poł. XVII w. (zamek myśliwski książąt mazowieckich, po przyłączeniu Mazowsza do Korony czasowa rezydencja królowej Bony Sforzy – żony króla Zygmunta I Starego, później podmiejska, letnia rezydencja Zygmunta III Wazy; obok zamku znajdował się drewniany pałac ks. Anny Jagiellonki [w 1578 r. podczas uroczystości weselnych Jana Zamoyskiego odbyła się tutaj prapremiera Odprawy Posłów greckich Jana Kochanowskiego]; niestety relikty tego budynku przestały istnieć w trakcie budowy Trasy Łazienkowskiej; w 1776 r. rezydencję nabył król Stanisław August Poniatowski i przeznaczył zamek na koszary; w latach 1809-1939 mieścił się tutaj Szpital Wojskowy; ob. Muzeum Zamku i Szpitala Wojskowego na Ujazdowie; Centrum Sztuki Współczesnej).

III. Pałace i dwory Mazowsza:

1. Babsk, woj. łódzkie, pow. rawski – zespół dworsko-parkowy: dwór, pocz. XIX w., klasycyzm, spichlerz, wozownia, stajnia, karczma, park krajobrazowy.
2. Bedlno, woj. łódzkie, pow. kutnowski – zespół pałacowo-parkowy: pałac pocz. XX w., neoklasycyzm, park krajobrazowy.
3. Bęćkowo, woj. podlaskie, pow. grajewski – dwór, 2 poł. XVIII w., barok.
4. Biała Rawska, woj. łódzkie, pow. rawski – pałac, poł. XIX w., neogotyk, neorenesans.
5. Białogórne, woj. mazowieckie, pow. żyrardowski – dwór, pocz. XX w., klasycyzm.
6. Bieżuń, woj. mazowieckie, pow. żuromiński – pałac Zamoyskich, 2 poł. XVIII w., barok, klasycyzm.
7. Boglewice, woj. mazowieckie, pow. grójecki – pałac, 2 poł. XIX w., neorenesans.
8. Borkowice, woj. mazowieckie, pow. przysuski – zespół pałacowo-parkowy: pałac Dembińskich, pocz. XX w., eklektyzm, park krajobrazowy w stylu angielskim.
9. Borowice, woj. mazowieckie, pow. płocki – zespół dworski: dwór, pocz. XX w., neorenesans, klasycyzm, park krajobrazowy, poł. XIX w.
10. Borowie, woj. mazowieckie, pow. garwoliński – dwór, 1 poł. XIX w., klasycyzm.
11. Borów, woj. łódzkie, pow. łowicki – dwór, 2 poł. XIX w., (miejsce urodzenia Władysława Grabskiego – premiera i ministra skarbu, „ojca polskiej złotówki”), park krajobrazowy.
12. Boża Wola, woj. mazowieckie, pow. miński – dwór, XVIII/XX w., neorenesans.
13. Bratoszewice, woj. łódzkie, pow. zgierski – pałac, 1 poł. XX w., barok, klasycyzm, modernizm.
14. Brześce, woj. mazowieckie, pow. piaseczyński – dwór, XVIII w., barok, klasycyzm (drewniany).
15. Brzeźno, woj. mazowieckie, pow. ostrołęcki – pałac, XIX/XX w., neoklasycyzm, park krajobrazowy.
16. Chajęty [d. Jaktory], woj. mazowieckie, pow. wołomiński – pałac 2 poł. XVIII w., klasycyzm, park krajobrazowy.
17. Chlebnia, woj. mazowieckie, pow. grodziski – dwór, pocz. XX w., neobarok, modernizm.
18. Chlewiska, woj. mazowieckie, pow. szydłowiecki – zespół pałacowo-parkowy: pałac, XVII-XIX w., klasycyzm, kordegarda, stajnie, park krajobrazowy (właścicielami byli m. in. Stanisław Sołtyk – poseł Sejmu Czteroletniego, później marszałek sejmu, jeden z założycieli Towarzystwa Przyjaciół Nauk, następnie jego syn gen. Roman Sołtyk – uczestnik kampanii napoleońskich i Powstania Listopadowego; na jego wniosek detronizowano cara Mikołaja I).
19. Chociszewo, woj. mazowieckie, pow. płoński – dwór, 2 poł. XIX w., klasycyzm.
20. Chotynia, woj. mazowieckie, pow. garwoliński – dwór, pocz. XIX w., klasycyzm.
21. Chrzęsne, woj. mazowieckie, pow. wołomiński – pałac, poł. XVII w., renesans (na plenerach bywał tu malarz Władysław Podkowiński).
22. Ciechanowiec, woj. podlaskie, pow. wysokomazowiecki – zespół pałacowo-parkowy: pałac, 2 poł. XIX w., neorenesans (ob. Muzeum Rolnictwa im. ks. Krzysztofa Kluka), oficyna w formie nieregularnej willi włoskiej, neorenesans, pawilon [tzw. „Leśniczówka”], stajnia, wozownia, ogród botaniczny roślin leczniczych, park krajobrazowy, (w parku skansen, m. in. dwór myśliwski przeniesiony z miejscowości Siemiony; Muzeum Weterynarii [największe w Europie]; muzeum pisanki).
23. Czerwonka, woj. mazowieckie, pow. sochaczewski – dwór, pocz. XIX w., klasycyzm (ob. Szkoła Muzyczna).
24. Dańków, woj. mazowieckie, pow. grójecki – zespół dworsko-parkowy: dwór, XIX/XX w., klasycyzm, 2 pawilony (drewniane); rządcówka, spichlerz, wozownia, park krajobrazowy.
25. Dębe Małe, woj. mazowieckie, pow. miński – pałac, 2 poł. XIX w., neorenesans.
26. Dębinki, woj. mazowieckie, pow. wyszkowski – zespół pałacowo-parkowy: pałac 2 poł. XVIII w., klasycyzm, oficyny, park krajobrazowy XVIII-XIX w. (ob. Państwowy Dom Dziecka).
27. Dęblin, woj. lubelskie, pow. rycki – zespół pałacowo-parkowy: pałac Mniszchów, poł. XVIII w., klasycyzm, 2 oficyny, kordegarda, pawilon ogrodowy, dom ogrodnika, park w stylu angielskim (ob. własność wojska).
28. Dłużew, woj. mazowieckie, pow. miński – dwór n/Świdrem, 1 pocz. XX w., klasycyzm (ob. dom pracy twórczej i ośrodek plenerowy Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie).
29. Drozdowo, woj. mazowieckie, pow. płoński – dwór, pocz. XIX w., klasycyzm.
30. Drwalew, woj. mazowieckie, pow. grójecki – zespół pałacowo-parkowy: pałac, 1 poł. XIX w., klasycyzm, oficyna, pawilon, park krajobrazowy, pocz. XIX w.
31. Dylew, woj. mazowieckie, pow. grójecki – dwór, pocz. XX w., barok, klasycyzm (ob. własność pianisty Marka Drewnowskiego; organizowany był tu Festiwal Muzyczny im. Józefa Hoffmana), park krajobrazowy.
32. Falenty, woj. mazowieckie, pow. pruszkowski – pałac, 1 poł. XVII w., neorenesans (gościł tu król Jan III Sobieski).
33. Felicjanów, woj. mazowieckie, pow. płocki – dwór, 1 poł. XIX w., neorenesans, klasycyzm, park podworski (ob. siedziba władz Kościoła Katolickiego Mariawitów).
34. Gawłów, woj. mazowieckie, pow. sochaczewski – pałac, 2 poł. XIX w., neobarok, klasycyzm (ob. Dom Pomocy Społecznej).
35. Giżyce, woj. mazowieckie, pow. sochaczewski – dwór, XVIII/XIX w., neorenesans (neogotycka wieża).
36. Głuchy, woj. mazowieckie, pow. wyszkowski – dwór (miejsce urodzenia poety Cypriana Kamila Norwida, ob. własność aktorki Beaty Tyszkiewicz i reżysera Andrzeja Wajdy), XVIII w., klasycyzm (drewniany).
37. Gołaszew, woj. mazowieckie, pow. warszawski zachodni – dwór, poł. XIX w., neorenesans.
38. Gołyń, woj. łódzkie, pow. rawski – zespół dworsko-parkowy: dwór, poł. XIX w., park krajobrazowy, 2 poł. XIX w.
39. Gostomia, woj. mazowieckie, pow. grójecki – pałac, poł. XIX w., neobarok.
40. Goślice, woj. mazowieckie, pow. płocki – dwór, XVIII w., neobarok.
41. Gradów, woj. mazowieckie, pow. sochaczewski – dwór, 2 poł. XIX w., neorenesans.
42. Grodzisk Mazowiecki, woj. mazowieckie, pow. grodziski – dwór Skarbków, 2 poł. XVIII w., barok, klasycyzm (wewnątrz unikalne polichromie autorstwa Jana Bogumiła Plerscha; ob. Państwowa Szkoła Muzyczna).
43. Grzegorzewice, woj. mazowieckie, pow. grodziski – pałac poł. XIX w., neorenesans.
44. Grzmiąca-Słubica,, woj. mazowieckie, pow. grodziski – pałac, poł. XIX w., neorenesans.
45. Guzów, woj. mazowieckie, pow. żyrardowski – pałac, 2 poł. XIX w., neorenesans.
46. Helenów, woj. mazowieckie, pow. pruszkowski – zespół pałacowo-parkowy, pałac pocz. XIX w., neorenesans, park krajobrazowy (w parku rzeźby klasycystyczne).
47. Izdebno Kościelne, woj. mazowieckie, pow. grodziski – dwór, pocz. XIX w., klasycyzm (ob. Dom Pomocy Społecznej).
48. Jadwisin, woj. mazowieckie, pow. legionowski – zespół pałacowo-parkowy: pałac Radziwiłłów, 2 poł. XIX w., neorenesans (ob. dom wypoczynkowy Urzędu Rady Ministrów), park krajobrazowy.
49. Janów, woj. mazowieckie, pow. miński – pałac, pocz. XX w., eklektyzm (ob. Zespół Szkół Agrotechnicznych).
50. Kaleń, woj. łódzkie, pow. rawski – pałac, 1 poł. XIX w., klasycyzm.
51. Kampinos, woj. mazowieckie, pow. warszawski zachodni – dwór, 2 poł. XIX w., klasycyzm.
52. Kąty, woj. mazowieckie, pow. sochaczewski – dwór, pocz. XIX w., klasycyzm.
53. Kiernozia, woj. łódzkie, pow. łowicki – pałac, 1 poł. XIX w., klasycyzm, park krajobrazowy (w parku kopiec ku czci Tadeusza Kościuszki).
54. Kobylin, woj. mazowieckie, pow. grójecki – pałac, 2 poł. XIX w., neorenesans.
55. Kociszew, woj. mazowieckie, pow. grójecki – dwór, pocz. XX w., klasycyzm.
56. Kołbiel [Stara Wieś], woj. mazowieckie, pow. otwocki – pałac Zamoyskich, 2 poł. XIX w., neorenesans.
57. Korczew, woj. mazowieckie, pow. siedlecki – zespół pałacowo-parkowy: pałac Kuczyńskich [tzw. „Perła Podlasia”], 1 poł. XVIII w., barok, neogotyk, pałac letni Ostrowskich [tzw. „Syberia”], kaplica (d. oranżeria), studnia św. Jana Nepomucena, d. kordegarda, d. kuźnia, park krajobrazowy.
58. Korytnica, woj. mazowieckie, pow. garwoliński, dwór – 2 poł. XIX w., klasycyzm.
59. Koszelew, woj. mazowieckie, pow. płocki – dwór, poł. XIX w., park krajobrazowy (ob. Dom Pomocy Społecznej).
60. Kozienice, woj. mazowieckie, pow. kozienicki – zespół pałacowo-parkowy: pałac, 2 poł. XVIII w., ob. bezstylowy (rezydencja króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, miejsce urodzenia króla Zygmunta I Starego, wcześniej bywał tu wielokrotnie król Władysław Jagiełło; ob. Muzeum Regionalne), kolumna upamiętniająca narodziny Zygmunta I Starego (najstarszy tego typu pomnik w Polsce), hamernia [kuźnia] – zabytkowa fabryka broni z XVIII w., park w stylu angielskim.
61. Koźniewo Wielkie, woj. mazowieckie, pow. ciechanowski – dwór, 2 poł. XVIII w., barok (drewniany).
62. Krobów, woj. mazowieckie, grójecki – dwór, 2 poł. XIX w., neorenesans.
63. Krośniewice, woj. łódzkie, pow. kutnowski – zespół pałacowo-parkowy: pałac, 2 poł. XIX w., neobarok, oficyna, rządcówka, dom ogrodnika, oranżeria, kordegarda, park krajobrazowy, 2 poł. XIX w. (w zach. części parku najstarszy w Polsce obelisk, wzniesiony ku czci ks. Józefa Poniatowskiego).
64. Krzykosy, woj. mazowieckie, pow. płocki – pałac, pocz. XX w., renesans, klasycyzm.
65. Kutno, woj. mazowieckie, pow. kutnowski – zespół pałacowo-parkowy Gierałty: pałac, 2 poł. XVIII w., rokoko, (gościli tu m. in. cesarz Francji Napoleon I Bonaparte, król pruski Fryderyk August oraz Charles de Gaulle) kaplica w kształcie rotundy, klasycyzm (ob. Muzeum Bitwy nad Bzurą), park krajobrazowy.
66. Kuznocin, woj. mazowieckie, pow. sochaczewski – dwór, pocz. XX w., barok, klasycyzm.
67. Lechanice, woj. mazowieckie, pow. grójecki – dwór, pocz. XX w. (drewniany).
68. Leszno, woj. mazowieckie, pow. warszawski zachodni – pałac, 1 poł. XVIII w., barok, rokoko.
69. Lipków, woj. mazowieckie, pow. warszawski zachodni – dwór, 2 poł. XVIII w., barok, klasycyzm (mieszkał tu i tworzył pisarz i noblista Henryk Sienkiewicz; na prośbę żony miejsce to uwiecznił na kartach powieści Ogniem i mieczem sytuując tu pojedynek Michała Wołodyjowskiego z Bohunem; d. prywatne muzeum sienkiewiczowskie stworzone przez ks. Wacława Kurowskiego [zm. w 1992 r. i wtedy muzeum zostało niestety zlikwidowane], ob. plebania pobliskiego kościoła św. Rocha).
70. Liw, woj. mazowieckie, pow. węgrowski – dwór, 2 poł. XVIII w., barok (d. kancelaria starościńska).
71. Luberadz, woj. mazowieckie, pow. ciechanowski – pałac, 2 poł. XVIII w., klasycyzm, manieryzm, park krajobrazowy, 1 poł. XIX w.
72. Lucień, woj. mazowieckie, pow. gostyniński – pałac XVIII/XIX w., neoklasycyzm, park krajobrazowy.
73. Luszyn, woj. mazowieckie, pow. gostyniński – zespół pałacowo-parkowy: pałac XVIII/XIX w., neobarok, kordegarda, park krajobrazowy, XIX w.
74. Łanięta, woj. łódzkie, pow. kutnowski – zespół pałacowo-parkowy: pałac, poł. XIX w., neogotyk, klasycyzm, oficyna, park krajobrazowy, pocz. XIX w.
75. Łąck, woj. mazowieckie, pow. płocki – zespół pałacowo-parkowy: pałac, 2 poł. XIX w., neorenesans przypominający styl tzw. „willi włoskiej” (w okresie międzywojennym letnia rezydencja marszałka Edwarda Śmigłego-Rydza, w 1939 r. kwatera gen. Władysława Andersa – dowódcy Nowogródzkiej Brygady Kawalerii; w pałacu i parku nakręcono wiele scen do znanych filmów, m. in. Szatan z siódmej klasy, Stawka większa niż życie oraz Ogniem i mieczem), park krajobrazowy, XIX w.
76. Łęgonice, woj. mazowieckie, pow. grójecki – zespół pałacowo-parkowy: pałac, 1 poł. XIX w., klasycyzm, park krajobrazowy.
77. Łęki Kościelne, woj. łódzkie, pow. kutnowski – dwór, 2 poł. XVIII w., neobarok, klasycyzm (drewniany), park krajobrazowy, 1 poł. XIX w. (dwór wraz z malowniczym otoczeniem wykorzystywano w plenerach filmowych, m. in. kręcono tu serial telewizyjny Rodzina Połanieckich, oparty na motywach powieści Henryka Sienkiewicza).
78. Łomża, woj. podlaskie, pow. Łomża – pałac biskupi, XX w. (1925 r.), neoklasycyzm.
79. Łucznica, woj. mazowieckie, pow. garwoliński – dwór Potockich, 1 poł. XIX w., klasycyzm (ob. siedziba Stowarzyszenia „Akademia Łucznica”), park podworski.
80. Machnatka, woj. mazowieckie, pow. grójecki – dwór, XVIII/XIX w., barok, klasycyzm.
81. Malina, woj. łódzkie, pow. kutnowski – pałac, 2 poł. XIX w., renesans.
82. Mała Wieś, woj. mazowieckie, pow. białobrzeski – zespół pałacowo-parkowy, pałac Walickich, XVIII w., klasycyzm (bywali tu: Jan Leon Kozietulski – słynny żołnierz w służbie Napoleona, Maria Walewska, gen. Józef Zajączek – namiestnik Królestwa Polskiego oraz wielki książę Konstanty, gościł tu także król Stanisław August Poniatowski), park krajobrazowy.
83. Michałów, woj. mazowieckie, pow. grójecki – pałac, 2 poł. XIX w., neorenesans.
84. Miętne, woj. mazowieckie, pow. garwoliński – zespół dworski: dwór, 1 poł. XIX w., klasycyzm, oficyna, 1 poł. XIX w., klasycyzm (drewniana), park podworski.
85. Miłonice, woj. łódzkie, pow. kutnowski – dwór, 2 poł. XVIII w., barok (drewniany).
86. Mińsk Mazowiecki, woj. mazowieckie, pow. miński – pałac, pocz. XVII w., barok, klasycyzm, park krajobrazowy, 1 poł. XIX w. (ob. Miejski Dom Kultury).
87. Młochów, woj. mazowieckie, pow. pruszkowski – zespół pałacowo-parkowy, pałac, 1 poł. XIX w., klasycyzm, park krajobrazowy, XIX w.
88. Mordy, woj. mazowieckie, pow. siedlecki – zespół pałacowo-parkowy: pałac, 1 poł. XVIII w., klasycyzm, brama wjazdowa w formie wieży, poł. XVIII w., barok, dawna oranżeria, park krajobrazowy, XVIII w.
89. Niegów, woj. mazowieckie, pow. wyszkowski – pałac, 2 poł. XIX w., neorenesans.
90. Nowe Miasto n/Pilicą, woj. mazowieckie, pow. grójecki – pałac, 2 poł. XVIII w., barok, park krajobrazowy.
91. Nowe Paski, woj. mazowieckie, pow. sochaczewski – dwór, 2 poł. XIX w., klasycyzm.
92. Nowy Duninów, woj. mazowieckie, pow. płocki – zespól pałacowo-parkowy: pałac, 2 poł. XIX w., neorenesans, pałacyk myśliwski, 2 poł. XVIII w., zameczek, 2 poł. XIX w., neogotyk, park krajobrazowy.
93. Obory, woj. mazowieckie, pow. piaseczyński – zespół dworsko-parkowy: dwór Ryxów, 2 poł. XVII w., barok (ob. Dom Pracy Twórczej Związku Literatów Polskich; przebywała tu cała plejada twórców II poł. XX w., m. in. Miron Białoszewski, Jan Brzechwa, Konstanty Ildefons Gałczyński, Stanisław Grochowiak, Józef Hen, Melchior Wańkowicz oraz Jerzy Skolimowski i Andrzej Wajda), podworski park krajobrazowy.
94. Ogorzelice, woj. mazowieckie, pow. płocki – dwór, 2 poł. XIX w., neorenesans, klasycyzm.
95. Ojrzanów, woj. mazowieckie, pow. grodziski – pałac, 2 poł. XIX w., klasycyzm.
96. Opypy, woj. mazowieckie, pow. grodziski – zespół pałacowo-parkowy „Wiśnin”: pałac pocz. XX w., park krajobrazowy XIX/XX w. (d. majątek ks. Józefa Poniatowskiego).
97. Orońsko, woj. mazowieckie, pow. szydłowiecki – zespół pałacowo-parkowy: pałac, 1 poł. XIX w., klasycyzm, dawna oranżeria, spichlerz, stajnia (ob. Centrum Rzeźby Polskiej: Muzeum Józefa Brandta [znanego malarza batalisty], Muzeum Sztuki Współczesnej, Muzeum Orońska, galerie wystawiennicze, pracownie rzeźbiarskie), park krajobrazowy (plenerowa wystawa rzeźby).
98. Osiek, woj. mazowieckie, pow. płocki – dwór, pocz. XX w., barok, klasycyzm, park krajobrazowy, poł. XIX w.
99. Osuchów, woj. mazowieckie, pow. żyrardowski – zespół pałacowo-parkowy: pałac, XIX w., neorenesans, neoklasycyzm, park krajobrazowy XVIII/XIX w. (ob. Centralny Ośrodek Szkoleniowy ZUS).
100. Otwock Wielki, woj. mazowieckie, pow. otwocki – pałac Bielińskich, XVII/XVIII w., barok (w 1752 r. Franciszek Bieliński wydał tu dokument powołujący w Ostrowie Wielkopolskim pierwszą w Polsce zawodową straż pożarną).
101. Ożarów Mazowiecki, woj. mazowieckie, pow. warszawski zachodni – dwór, pocz. XIX w., klasycyzm (2.10.1944 r. podpisano tu kapitulację Powstania Warszawskiego).
102. Palczew-Parcele, woj. mazowieckie, pow. grójecki – Biały Pałac, XIX w., klasycyzm.
103. Paplin, woj. mazowieckie, pow. węgrowski – dwór, poł. XVIII w., barok.
104. Pass, woj. mazowieckie, pow. warszawski zachodni – pałac, 1 poł. XIX w., klasycyzm.
105. Pepłowo, woj. mazowieckie, pow. płocki – dwór, XIX w., neorenesans.
106. Petrykozy, woj. mazowieckie, pow. grodziski – dwór, 1 poł. XIX w., klasycyzm (dworek szlachecki odrestaurowany przez aktora Wojciecha Siemiona, który stworzył tu Wiejską Galerię Sztuki).
107. Pęcice, woj. mazowieckie, pow. pruszkowski – pałac, pocz. XIX w., klasycyzm (zbudowany staraniem ks. Pawła Sapiehy na potrzeby loży masońskiej „Braci Polaków Zjednoczonych na Wschodzie Warszawy”; ob. pensjonat „Dwór Polski”), park krajobrazowy.
108. Piaseczno, woj. mazowieckie, pow. piaseczyński – dworek w stylu romantycznym [tzw. „Poniatówka”], pocz. XIX w. (bywał tu ks. Józef Poniatowski), park krajobrazowy (ob. park miejski).
109. Pilaszków, woj. mazowieckie, pow. warszawski zachodni – pałac, 1 poł. XIX w., klasycyzm (w czasie Powstania Kościuszkowskiego kwatera gen. Jana Henryka Dąbrowskiego; przebywali tu również Józef Wybicki – przyszły autor słów Mazurka Dąbrowskiego oraz gen. Stanisław Mokronowski – dowódca wojsk Księstwa Mazowieckiego oraz ks. Józef Poniatowski, który tutaj przystąpił do Powstania).
110. Płońsk-Poświętne, woj. mazowieckie, pow. płoński – zespół dworsko-parkowy: dwór, 1 poł. XIX w., klasycyzm, oficyna, 2 poł. XIX w. (przebywał tu jako guwerner u rodziny Weyherów pisarz i późniejszy noblista Henryk Sienkiewicz), park podworski.
111. Podzamcze, woj. mazowieckie, pow. garwoliński – zespół pałacowo-parkowy: pałac Zamoyskich, 1 poł. XIX w., klasycyzm, oficyna, poł. XIX w., klasycyzm, rządcówka, poł. XIX w., neogotyk, tzw. budynek administracyjny, stajnie, park krajobrazowy, pocz. XIX w. (tablice upamiętniające bitwę maciejowicką; pod jedną z lip opatrywany był tu Tadeusz Kościuszko).
112. Policzna, woj. mazowieckie, pow. zwoleński – pałac, 2 poł. XIX w., renesans.
113. Popowo Kościelne, woj. mazowieckie, pow. wyszkowski – zespół pałacowo-parkowy: pałac, 1 poł. XIX w., klasycyzm, neogotyk, oficyna, park krajobrazowy.
114. Poryte-Jabłoń, woj. podlaskie, pow. zambrowski – dwór, 2 poł. XIX w., neorenesans.
115. Prażmów, woj. mazowieckie, pow. piaseczyński – dwór, 1 poł. XIX w., klasycyzm.
116. Promna, woj. mazowieckie, pow. białobrzeski – pałac, XVIII/XIX w., klasycyzm.
117. Psary, woj. łódzkie, pow. łowicki – dwór, 2 poł. XIX w., neorenesans, park krajobrazowy.
118. Radziejowice, woj. mazowieckie, pow. żyrardowski – zespól pałacowo-parkowy: pałac, poł. XVII w., barok, klasycyzm, zameczek, XVI/XVII w., neogotyk (miejsce urodzenia kard. Michała Stefana Radziejowskiego, prymasa Polski; największa w Polsce ekspozycja dzieł Józefa Chełmońskiego), dworek administratora, XVIII/XIX w., klasycyzm, galeria, park krajobrazowy, XIX w.
119. Raszyn, woj. mazowieckie, pow. pruszkowski – zespół pałacowo-parkowy: pałac Zygmunta Opackiego (letnia rezydencja króla Zygmunta III Wazy), pocz. XVII w., neorenesans, oficyny i oranżeria, poł. XIX w., park krajobrazowy, poł. XVIII w.
120. Ryki, woj. lubelskie, pow. rycki – dwór, 2 poł. XIX w., klasycyzm.
121. Rytomoczydła, woj. mazowieckie, pow. grójecki – zespół dworsko-parkowy: dwór, 1 poł. XIX w., klasycyzm, park krajobrazowy.
122. Sanniki, woj. mazowieckie, pow. gostyniński – zespół pałacowo-parkowy: pałac, 2 poł. XIX w., neoklasycyzm (ob. Ośrodek Pamięci Fryderyka Chopina), park krajobrazowy (miejsce koncertów fortepianowych, pomnik kompozytora).
123. Seroczyn, woj. mazowieckie, pow. siedlecki – pałac, 2 poł XIX w., neorenesans, dwór (drewniany), 1 poł. XIX w., klasycyzm (Jerzy Antczak reżyserując Noce i dnie kręcił tu wszystkie sceny filmowego Serbinowa).
124. Seroki-Parcela, woj. mazowieckie, pow. sochaczewski – pałac, pocz. XX w., barok.
125. Siedlce, woj. mazowieckie, pow. Siedlce – zespół pałacowo-ogrodowy: pałac Ogińskich, 1 poł. XVIII w., klasycyzm, oficyna, kaplica pw. Św. Krzyża, 2 poł. XVIII w., pawilon ogrodowy, park miejski Aleksandria (b. posiadłość Józefy Aleksandry Ogińskiej z Czartoryskich i jej męża Michała Kazimierza Ogińskiego – hetmana wielkiego litewskiego, pisarza i europejskiej sławy muzyka, autora znanego poloneza; gościł tu m. in. król Stanisław August Poniatowski oraz Tadeusz Kościuszko; tworzyli tu poeci oświecenia: Franciszek Karpiński, Julian Ursyn Niemcewicz i Franciszek Dionizy Kniaźnin; ob. Akademia Podlaska).
126. Sinołęka, woj. mazowieckie, pow. miński – zespół dworsko-parkowy: dwór, 1 poł. XIX w. (drewniany), dwór, pocz. XX w., spichlerz 2 poł. XVIII w. (drewniany), kaplica podworska XVII-XVIII w., (drewniana), park podworski, 1 poł. XIX w.
127. Skierniewice, woj. mazowieckie, pow. Skierniewice – zespół pałacowo-parkowy: pałac prymasowski, pocz. XVIII w., barok, (rezydencja arcybiskupów gnieźnieńskich; później rezydowali tu m. in. Wielki Książę Konstanty oraz carowie Mikołaj I i Aleksander I; ob. siedziba Instytutu Warzywnictwa) kuchnia pałacowa, oficyny, brama parkowa z kordegardami, 2 poł. XVIII w., klasycyzm, Willa „Aleksandria” [Pałacyk Myśliwski], 1 poł. XIX w., eklektyzm, wozownia, park pałacowy, XVIII-XIX w.
128. Skotniki, woj. mazowieckie, pow. sochaczewski – dwór, 2 poł. XIX w., eklektyzm.
129. Skrzeszewy, woj. mazowieckie, pow. gostyniński – pałac, 2 poł. XIX w., neorenesans (ob. Dom Pomocy Społecznej „Caritas“), park krajobrazowy.
130. Słubice, woj. mazowieckie, pow. płocki – pałac, XVIII w., klasycyzm.
131. Smoszewo, woj. mazowieckie, pow. nowodworski – pałac, 2 poł. XIX w. (ob. Szkolne Schronisko Młodzieżowe PTSM), park krajobrazowy.
132. Sobienie Szlacheckie, woj. mazowieckie, pow. otwocki – pałac Jeziorskich, poł. XIX w., klasycyzm.
133. Sochaczew-Chodaków, woj. mazowieckie, pow. sochaczewski – dwór, XIX w., klasycyzm.
134. Sokołów, woj. mazowieckie, pow. gostyniński – dwór 2 poł. XVIII w., barok (drewniany), park krajobrazowy pocz. XIX w.
135. Sójki, woj. łódzkie, pow. kutnowski – dwór, 1 poł. XIX w., neogotyk, neorenesans, park krajobrazowy, 2 poł. XIX w.
136. Srebrna, woj. mazowieckie, pow. płocki – zespół pałacowo-parkowy: pałac XVIII/XIX w., neorenesans, oficyna, park krajobrazowy, 2 poł. XIX w. (gościli tu m. in. pisarze: Julian Tuwim i Tadeusz Dołęga-Mostowicz).
137. Stanisławów, woj. mazowieckie, pow. miński – dwór, pocz. XX w., barok, klasycyzm.
138. Starawieś, woj. mazowieckie, pow. węgrowski – pałac, 2 poł. XVI w., neogotyk (wzniesiony dla ks. Bogusława Radziwiłła), oficyna, XIX w., brama i kordegarda XVII w., neogotyk.
139. Staroźreby, woj. mazowieckie, pow. płocki – pałac XVIII/XIX w., barok, klasycyzm, park krajobrazowy, 2 poł. XVIII w.
140. Sterdyń, woj. mazowieckie, pow. sokołowski – zespół pałacowo-parkowy: pałac Ossolińskich, XVIII/XIX w., barok, oficyny, park w stylu angielskim.
141. Strzelce, woj. łódzkie, pow. kutnowski – zespół pałacowo-parkowy: pałac 2 poł. XIX w., neorenesans, cukrownia, gorzelnia, stajnia, park krajobrazowy, poł. XIX w. (ob. Zakład Doświadczalny Hodowli i Aklimatyzacji Roślin).
142. Sucha Szlachecka, woj. mazowieckie, pow. białobrzeski – pałac, 2 poł. XIX w.
143. Sucha, woj. mazowieckie, pow. węgrowski – dwór, 1 poł. XVIII w., barok (miejsce to odwiedził król Stanisław August Poniatowski), park krajobrazowy, skansen (ob. własność prof. Marka Kwiatkowskiego, Muzeum Architektury Drewnianej Regionu Siedleckiego; w jednej z chat miał się ukrywać podczas Powstania Styczniowego ks. Stanisław Brzóska, generał i naczelny kapelan jednego z powstańczych oddziałów).
144. Sufczyn, woj. mazowieckie, pow. otwocki – dwór [tzw. „Dudzianka”], pocz. XIX w., klasycyzm.
145. Szczawin, woj. mazowieckie, pow. ostrołęcki – pałac, pocz. XIX w., klasycyzm.
146. Szczuki, woj. mazowieckie, pow. makowski – dwór, poł. XIX w. (mieszkała tu nauczycielka Maria Skłodowska [Curie] późniejsza noblistka; ob. ruina).
147. Szulmierz, woj. mazowieckie, pow. ciechanowski – dwór, 2 poł. XIX w., neogotyk, neorenesans (mieszkał tu jako guwerner pisarz Stefan Żeromski), park krajobrazowy.
148. Szymanów, woj. mazowieckie, pow. sochaczewski – pałac, XIX w., neorenesans.
149. Ślężany, woj. mazowieckie, pow. wołomiński – pałac, 2 poł. XIX w., eklektyzm (ob. bank).
150. Świdno, woj. mazowieckie, pow. grójecki – zespół pałacowo-parkowy: pałac, 1 poł. XVIII w., barok, klasycyzm, spichlerz, stróżówka, park krajobrazowy.
151. Teresin, woj. mazowieckie, pow. sochaczewski – pałac, XIX/XX w., eklektyzm.
152. Tomczyce, woj. mazowieckie, pow. grójecki – pałac, poł. XIX w., klasycyzm.
153. Trąbki, woj. mazowieckie, pow. garwoliński – dwór, 1 poł. XIX w., klasycyzm.
154. Trębki Nowe, woj. mazowieckie, pow. nowodworski – Jaworowy Dwór, 1 poł. XVIII w., klasycyzm.
155. Trojanów, woj. mazowieckie, pow. garwoliński – pałac, 2 poł. XIX w., neorenesans.
156. Tułowice, woj. mazowieckie, pow. sochaczewski – dwór, XVIII/XIX w., klasycyzm (w odrestaurowanych budynkach gospodarskich mieści się zbiór pojazdów dworskich z terenów Mazowsza i Małopolski).
157. Tybory-Kamianka, woj. podlaskie, pow. wysokomazowiecki – dwór, poł. XIX w., klasycyzm (ob. archiwum Polskiej Akademii Nauk).
158. Ujazd, woj. łódzkie, pow. tomaszewski – pałac, 2 poł. XIX w., neogotyk, park krajobrazowy.
159. Ujazdowo, woj. mazowieckie, pow. ciechanowski – dwór, 1 poł. XX w., klasycyzm.
160. Walewice, woj. łódzkie, pow. łowicki – pałac, 2 poł. XVIII w., klasycyzm.
161. Warka-Winiary, woj. mazowieckie, pow. grójecki – pałac, 2 poł. XVII w., ob. bezstylowy (miejsce urodzenia Kazimierza Pułaskiego – późniejszego generała, bohatera Polski i USA; ob. muzeum jego imienia), park krajobrazowy, XVIII-XIX w.
162. Wiązowna, woj. mazowieckie, pow. otwocki – pałac, 1 poł. XIX w., neobarok.
163. Wilków Pierwszy, woj. mazowieckie, pow. grójecki – dwór, XIX/XX w., neorenesans, neobarok,
164. Wojszyce, woj. łódzkie, pow. kutnowski – dwór, 2 poł. XVIII w., barok (drewniany).
165. Wola Boglewska, woj. mazowieckie, pow. grójecki – pałac, XIX w., neorenesans.
166. Wola Chojnata, woj. łódzkie, pow. rawski – zespół pałacowo-parkowy: pałac, 2 poł. XIX w., neorenesans, spichlerz, stajnia, park krajobrazowy, pocz. XIX w.
167. Wola Rasztowska, woj. mazowieckie, pow. wołomiński – pałac, 2 poł. XVII w., barok (letnia rezydencja Jana III Sobieskiego; ob. szkoła podstawowa).
168. Wola Suchożebrska, woj. mazowieckie, pow. siedlecki – dwór, 1 poł. XIX w., klasycyzm, park krajobrazowy 1 poł. XIX w.
169. Wyszków, woj. mazowieckie, pow. wyszkowski – pałac, 2 poł. XVIII w., klasycyzm (bywał tu poeta Cyprian Kamil Norwid).
170. Zaborów, woj. mazowieckie, pow. warszawski zachodni – pałac, pocz. XX w., eklektyzm, secesja.
171. Zaborówek, woj. mazowieckie, pow. warszawski zachodni – pałac, 1 poł. XIX w., neorenesans, klasycyzm.
172. Zakrzew, woj. mazowieckie, pow. sochaczewski – dwór, poł. XIX w., eklektyzm.
173. Zalesie, woj. mazowieckie, pow. grójecki, gm. Grójec – dwór, 2 poł. XIX w., klasycyzm.
174. Zamajdan-Olszyny, woj. mazowieckie, pow. otwocki – dwór Chrzanowskich, XIX w. (od listopada 1939 r. przebywali tu komendanci armii podziemnej: gen. Stefan Rowecki „Grot” i gen. Michał Karaszewicz-Tokarzewski; dwór był świadkiem opracowywania przez nich struktur organizacji Służby Zwycięstwu Polski – Związku Walki Zbrojnej czyli tworzenia Armii Krajowej).
175. Zarybie, woj. mazowieckie, pow. grodziski – pałac, 1 poł. XX w., neobarok (ob. seminarium duchowne Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego).
176. Zielonki-Parcela, woj. mazowieckie, pow. warszawski zachodni – pałac, poł. XIX w., neorenesans, eklektyzm, zabytkowy park.
177. Żabia Wola, woj. mazowieckie, pow. grodziski – dwór, pocz. XIX w., klasycyzm.
178. Żaków, woj. mazowieckie, pow. miński – dwór 2 poł. XIX w., neogotyk, klasycyzm.
179. Żdżary, woj. mazowieckie, pow. grójecki – dwór, XIX w., klasycyzm.
180. Żelechów, woj. mazowieckie, pow. garwoliński – zespół pałacowo-parkowy: pałac, 2 poł. XVIII w., klasycyzm, oficyna, 2 poł. XVIII w., klasycyzm, park krajobrazowy, 2 poł. XVIII w.

IV. Pałace Warszawy:

1. Belweder – ul. Belwederska 54/56, zespół pałacowo-parkowy: pałac, 1 poł. XVIII w., klasycyzm (była siedziba Prezydenta RP; ob. muzeum marszałka Józefa Piłsudskiego), pawilon św. Diany (drewniany), Most Egipski, park, 2 poł. XIX w.
2. „Królikarnia” – Mokotów, ul. Puławska 113 a – zespół pałacowy: pałac, 2 poł. XVIII w., klasycyzm (podczas Insurekcji Kościuszkowskiej rezydował tu Tadeusz Kościuszko; ob. Muzeum Xawerego Dunikowskiego – Oddział Muzeum Narodowego w Warszawie), budynki gospodarcze, kuchnia, most, park krajobrazowy, XVIII w.
3. Łazienki Królewskie – ul. Agrykoli 1; wejście główne al. Ujazdowskie – zespół pałacowo-parkowy: pałac „Na Wodzie”, 2 poł. XVIII w., klasycyzm (letnia rezydencja króla Stanisława Augusta Poniatowskiego; tutaj odbywały się słynne „Obiady Czwartkowe”; ob. muzeum), pałac Myślewicki, 2 poł. XVIII w., klasycyzm (rezydencja ks. Józefa Poniatowskiego; ob. muzeum), Biały Domek, 2 poł. XVIII w., klasycyzm (mieszkał tu przebywający na wygnaniu król Francji Ludwik XVIII), Wielka Oficyna [Szkoła Podchorążych tzw. „Podchorążówka”], XVIII w., klasycyzm (uczniowie Szkoły Podchorążych przejściem przez most Sobieskiego i szturmem na Belweder rozpoczęli Powstanie Listopadowe; ob. muzeum), oranżeria [Stara Pomarańczarnia], Nowa Pomarańczarnia, XVIII w. (teatr dworski, ob. muzeum), amfiteatr [„Teatr na Wyspie”], Stara i Nowa Kordegarda, Wodozbiór [tzw. „Rezerwuar”], palmiarnia, 2 poł. XIX w., d. stajnie i wozownie, Dom Ogrodnika, 1 poł. XIX w., Ermitaż, XVII/XVIII w., park XVII-XIX w.
4. Pałac Blanka – Stare Miasto, ul. Senatorska 14, 2 poł. XVIII w., klasycyzm (podczas Powstania Warszawskiego poległ tu poeta i żołnierz AK Krzysztof Kamil Baczyński; pierwszy budynek w Warszawie odbudowany po zniszczeniach wojennych; ob. Ministerstwo Sportu).
5. Pałac Borchów [pałac Arcybiskupi] – Stare Miasto, ul. Miodowa 17/19, XVIII w., barok, klasycyzm (ob. siedziba prymasa Polski).
6. Pałac Branickich [pałac „Na Skarpie”] – al. Na Skarpie 20/26, 2 poł. XVIII w., klasycyzm (ob. Muzeum Ziemi PAN).
7. Pałac Czapskich [pałac Raczyńskich] – ul. Krakowskie Przedmieście 5, 2 poł. XVII w., barok (ob. Akademia Sztuk Pięknych).
8. Pałac Jabłonowskich – Plac Teatralny, ul. Senatorska 14/16, XVIII w. (ob. bank).
9. Pałac Kazimierzowski – ul. Krakowskie Przedmieście 26/28, 1 poł. XVII w., klasycyzm (pałac fundacji króla Jana Kazimierza; ob. siedziba rektoratu Uniwersytetu Warszawskiego i Muzeum Historii UW), mur oporowy, ogród.
10. Pałac Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu – Plac Bankowy 3/5, 1 poł. XIX w., klasycyzm (pracował tu jako aplikant Juliusz Słowacki; ob. siedziba Prezydenta Warszawy, Urząd m. st. Warszawy i Mazowiecki Urząd Wojewódzki) oraz pałac Ministra Skarbu, 1 poł. XIX w., renesans (ob. biura Urzędu m. st. Warszawy).
11. Pałac Krasińskich [pałac Rzeczypospolitej] – pl. Krasińskich 5, 2 poł. XVII w., barok (ob. Biblioteka Narodowa), ogród, pocz. XVIII w., brama, 2 studnie.
12. Pałac Krasińskich na Ursynowie – Ursynów, ul. Nowoursynowska 166, poł. XVIII w., klasycyzm, neorenesans, park XVIII-XIX w.
13. Pałac Lubomirskich – pl. Żelaznej Bramy 10, 2 poł. XVIII w., klasycyzm (celem zamknięcia kompozycji tzw. „Osi Saskiej” w 1970 r. pałac obrócono o 78 stopni; operacja trwała półtora miesiąca).
14. Pałac Małachowskich – Stare Miasto, ul. Senatorska 11, poł. XVIII w., barok (ob. Zarząd Główny PTTK).
15. Pałac Mostowskich – Muranów, ul. Nowolipie 2, 2 poł. XVIII w., barok (koncertował tu Fryderyk Chopin; ob. Komenda Stołecznej Policji).
16. Pałac Paca [pałac Radziwiłłów] – Stare Miasto, ul. Miodowa 15, 2 poł. XVII w., barok, klasycyzm (wzniesiony dla Radziwiłłów, później własność gen. Ludwika Michała Paca, uczestnika wojen napoleońskich, adiutanta cesarza i członka Rządu Tymczasowego podczas powstania listopadowego; wystawne i kosztowne pałace Paca, dowodziły jego bogactwa i przeszły do skarbnicy polskich powiedzonek w postaci: „Wart Pac pałaca, a pałac Paca”; ob. Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej), budynek bramny, 1 poł. XIX w.
17. Pałac „Pod Blachą” – Stare Miasto, pl. Zamkowy 2, pocz. XVIII w., barok (mieszkał tu ks. Józef Poniatowski).
18. Pałac Potockich – ul. Krakowskie Przedmieście 15, XVIII w., klasycyzm (ob. siedziba Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego).
19. Pałac Potockich w Natolinie – Ursynów, ul. Nowoursynowska 84, 2 poł. XVIII w., klasycyzm (ob. siedziba Centrum Europejskiego Natolin), oficyna, pawilon ogrodowy [świątynia dorycka], domki dozorców, gajówka, akwedukt, park, pocz. XIX w.
20. Pałac Prezydencki [pałac Radziwiłłów, pałac Namiestnikowski] – ul. Krakowskie Przedmieście 46/48, XVII w., klasycyzm (największy z warszawskich pałaców; ob. siedziba Prezydenta RP).
21. Pałac Przebendowskich [pałac Zawiszów] – al. Solidarności 62, 1 poł. XVIII w., barok (ob. Muzeum Niepodległości i Kino Paradiso).
22. Pałac Saski – Ogród Saski, pl. Marszałka Józefa Piłsudskiego (nieistniejący dziś barokowy pałac z pocz. XVIII w., który po zniszczeniach podczas Powstania Listopadowego przebudowano w stylu klasycyzmu dodając koryncką kolumnadę [umieszczono tu później Grób Nieznanego Żołnierza, który do dziś znajduje się w jej pozostałościach]; rezydencja królewska Sasów; w dwudziestoleciu międzywojennym mieścił się tu Sztab Generalny Wojska Polskiego, a w latach 1930-37 Biuro Szyfrów, gdzie po raz pierwszy złamano kod niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma; w roku 2006 podczas prac archeologicznych odsłonięto fundamenty pałacu i udostępniono je publiczności; pałac ma być odbudowany i oddany w roku 2009).
23. Pałac Staszica – ul. Nowy Świat 72, pocz. XIX w., klasycyzm (ob. siedziba Polskiej Akademii Nauk oraz Towarzystwa Naukowego Warszawskiego).
24. Pałac Tyszkiewiczów-Potockich – ul. Krakowskie Przedmieście 32, 2 poł. XVIII w., klasycyzm (ob. Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego), oficyna.
25. Pałac Zamoyskich – ul. Foksal 1/2/4, 2 poł. XIX w., neorenesans, 2 oficyny, domek dozorcy, park.

V. Inne obiekty:

1. Czarnolas, woj. mazowieckie, pow. zwoleński – dworek (mieszkał tu i tworzył poeta Jan Kochanowski; ob. muzeum).
2. Gołotczyzna, woj. mazowieckie pow. ciechanowski – Willa „Krzewnia” (mieszkał tu i tworzył pisarz Aleksander Świętochowski; ob. Muzeum Pozytywizmu i Muzeum Szlachty Mazowieckiej), obok dworek Aleksandry Bąkowskiej [współpracownicy Aleksandra Świętochowskiego], park krajobrazowy.
3. Kuklówka Zarzeczna, woj. mazowieckie, pow. żyrardowski – dwór modrzewiowy, 2 poł. XIX w. (mieszkał tu i tworzył malarz Józef Chełmoński).
4. Podkowa Leśna, woj. mazowieckie, pow. grodziski – Willa „Stawisko”, żartobliwie zwana pałacem, XX w. (1924-28), klasycyzm (d. własność poety i prozaika, współtwórcy grupy Skamander Jarosława Iwaszkiewicza i jego żony Anny; bywało tu wiele znanych osób świata kultury, m. in. poeta i noblista Czesław Miłosz, poeta i żołnierz AK Krzysztof Kamil Baczyński, poeci Jan Lechoń, Antoni Słonimski i Julian Tuwim, pisarze Stanisław Dygat i Jerzy Putrament, reżyser, scenarzysta i kompozytor Leon Schiller, kompozytor Karol Szymanowski, kompozytor i dyrygent Witold Lutosławski, pianista Artur Rubinstein, a także filozof, etyk i estetyk Władysław Tatarkiewicz oraz pisarz, publicysta i krytyk muzyczny Jerzy Waldorff; ob. Muzeum im. Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów).
5. Sulejówek, woj. mazowieckie, pow. miński – dworek „Milusin” (w latach 20. XX w. mieszkał tu marszałek Józef Piłsudski, ob. muzeum), pocz. XX w., klasycyzm.
6. Warszawa – Barbakan (budowla obronna w pasie warszawskich murów obronnych na przejściu ze Starego Miasta do Nowego Miasta), 1 poł. XVI w., gotyk.
7. Wola Okrzejska, woj. lubelskie, pow. łukowski – d. oficyna dworska, 1 poł. XIX w., (miejsce urodzenia Henryka Sienkiewicza – późniejszego noblisty; ob. muzeum).
8. Wołomin, woj. mazowieckie, pow. wołomiński – „Dom nad Łąkami” [Dom Nałkowskich], XIX w. – Muzeum Wacława i Zofii Nałkowskich.
9. Zagórze, woj. mazowieckie, pow. otwocki – dworek Rodziewiczówny „Wyraj”, pocz. XX w. (tu Maria Rodziewiczówna mieszkała przez 2 ostatnie lata swojego życia i napisała Lato leśnych ludzi).
10. Żelazowa Wola, woj. mazowieckie, pow. sochaczewski – Dom Chopina [d. oficyna dworu Skarbków], pocz. XIX w. (miejsce urodzenia Fryderyka Chopina; ob. muzeum).

VI. Obiekt dodatkowy obowiązkowy:

1. Pilaszków, woj. mazowieckie, pow. warszawski zachodni – Muzeum Dworu Polskiego (obowiązkowo na stopień złoty odznaki).

Kanon opracował Roman Henryk Orlicz – Instruktor Krajoznawstwa Polski i Przodownik Turystyki Pieszej II st.