Twierdza Kołobrzeg Były Oddział Wojskowy PTTK Chełm

Aktywna S: 1
Regiony:  Zachodniopomorskie
Kategorie:  Fortyfikacje
Zasugeruj zmiany

Stopnie

Odznaka jednostopniowa
Odznaka jednostopniowa

Regulamin

  1. Odznaka została ustanowiona przez Zarząd Oddziału Wojskowego PTTK w Chełmie. Celem odznaki jest zapoznanie turystów z obiektami fortyfikacyjnymi Twierdzy Kołobrzeg.
  2. Odznaka jest jednostopniowa.
  3. Do przyznania odznaki, należy zwiedzić obiekty, wymienionych w Załączniku do odznaki
  4. Czas zdobywania odznak na poszczególne stopnie jest nieograniczony.
  5. Potwierdzenia terenowe w postaci pieczęci i zdjęć (z osobą ubiegającej się o odznakę) z obiektu, potwierdzenia kadry programowej należy gromadzić w dowolnie opracowanej formie Kronice Odznaki.
  6. Na pierwszej stronie Kroniki, należy zamieścić dane osobowe i adres zamieszkania osoby ubiegającej się o odznakę.
  7. Weryfikacje odznak prowadzi Oddział Wojskowy PTTK w Chełmie.
  8. Kroniki Odznak do weryfikacji należy przesłać na adres: Oddział Wojskowy PTTK, ul. Lubelska 139D/15, 22 - 109 CHEŁM -6
  9. Zweryfikowaną Kronikę Odznaki wraz z odznaką, weryfikator prześle na adres zainteresowanego, przesyłką pocztową za pobraniem. Nie ma potrzeby przesyłania zwrotnych kopert i znaczków pocztowych.
  10. O odznakę mogą ubiegać się turyści uprawiający różne formy turystyki kwalifikowanej.
  11. Obiekty proponowane do zwiedzania, są wymienione w Załączniku do regulaminu.
  12. Autorzy odznaki zastrzegają sobie interpretację regulaminu odznaki.

Odznaka została wprowadzona w życie Uchwałą Zarządu Oddziału Wojskowego PTTK w Chełmie, nr 2/2012 z dnia 16.02.2012 r. i obowiązuje z dniem podpisania.

Załącznik 1

Kopia

Jedną z najciekawszych i nietypowych atrakcji Kołobrzegu to fortyfikacja twierdzy w Kołobrzegu. Kołobrzeg od XVII wieku miał charakter miasta-twierdzy, także podczas II wojny światowej pełnił tę rolę. Największe fortyfikacje zbudowano w XVII i XIX wieku. Niektóre z nich zachowały się do dzisiaj. Kołobrzeg miał bardzo dogodne położenie obronne, od północy Morze Bałtyckie, od zachodu rzeka Parsęta, a od południa mokradła, które w razie potrzeby można było dodatkowo zalać półmetrową warstwą wody przy pomocy Batardeau - nieistniejącegojuż dzieła fortyfikacyjnego, które dla Twierdzy Kołobrzeskiej pełniło potrójną rolę: zapory wodnej, którą zamykano koryto rzeki Parsęty, co powodowało wypełniania się fosy fortecznej a także zalewanie okolicznych bagien; po drugie pełniło funkcję mostu; po trzecie w swej konstrukcji posiadało galerię strzelecką dla prowadzenia ognia wzdłuż rzeki. Pomimo ogromnych zniszczeń miasta w 1945 roku i powojennych wyburzeń w Kołobrzegu zachowało się wiele obiektów stanowiących kiedyś elementy Twierdzy Kołobrzeg. Zaliczają się do nich zarówno nowożytne fortyfikacje budowane od XVII do XIX wieku jak i budynki wojskowe wzniesione w XX wieku lub cywilne adaptowane na cele obronne w okresie 1944-1945.

  1. Bastion Magdeburg Dzieło fortyfikacyjne, którego początki sięgają połowy XVII wieku. Zlokalizowany na prawym brzegu Parsęty w pobliżu batardeau. Do lat 80. XX wieku bastion był otoczony fosą od strony miasta, została ona zasypana podczas budowy nowego odcinka drogi wojewódzkiej DW102 łączącego ulicę Młyńską z ulicą Kamienną, o przebiegu równoległym do ulicy Budowlanej. Z dawnego bastionu zachował się ceglany mur i kamienna podmurówka. Na terenie dawnego fortu mieści się obecnie parking i magazyny
  2. Bastion Pommern (Bastion Pomorze) należał do południowo-wschodniego systemu umocnień kołobrzeskiej twierdzy. Sąsiadował z bastionem Magdeburg. Pozostałości dzieła fortyfikacyjnego zostały wkomponowane w Park im. gen. Henryka Dąbrowskiego. Z dawnegofortu zachowały się zarysy umocnień ziemnych i fosa
  3. Bastion Geldern Dzieło fortyfikacyjne na Wyspie Solnej złożone właściwie z kilku obiektów (bastion Geldern I, bastion Geldern II, redanGeldern I, redan Geldern II, reduta Geldern). Jego zadaniem była obrona ważnego dla twierdzy szlaku komunikacyjnego z Kołobrzegu do Trzebiatowa oraz osłona jedynego stałego mostu łączącego prawy i lewy brzeg Parsęty. Bastiony na Wyspie Solnej powstały w XVIII wieku. Zostały zniwelowane w XIX wieku. Na ich miejscu stoją obecnie m.in. szpital miejski i cerkiew greckokatolicka. Jedynym zachowanym po nich śladem jest Brama Radzikowska (Geldern Tor) z 1708 roku, która stanowiła wjazd do twierdzy od strony zachodniej. Pod koniec XVIII wieku nadano jej formę klasycystyczną. Obecnie jest to piętrowy budynek ze sklepionym przejazdem w przyziemiu i częścią mieszkalną na piętrze
  4. Most obronny (Batardeau) będący w przeszłości unikatowym systemem spiętrzającym wodę na rzece w przypadku oblężenia twierdzy. W skład batardeau wchodziły: stawidła, galeria strzelecka oraz Most z Orłami. Obiekt ten był wykorzystany do obrony miasta po raz ostatni w 1945 roku. Po II wojnie światowej niszczał i ulegał dewastacji. W 1986 roku został poważnie uszkodzony przez prace saperskie na Parsęcie. W latach 1987-1988 na polecenie władz bez wcześniejszego porozumienia z konserwatorem zabytków dokonano jego rozbiórki. Po budowli pozostały nieliczne fragmenty w nurcie rzeki, na których pod koniec lat 80. XX wieku zbudowano nowy most. Od kilkunastu lat trwają starania o rekonstrukcje tego założenia obronnego
  5. Fort Ujście (Fort Münde) powstał w latach 1770-1774. Wzniesiony został u ujścia Parsęty na prawym brzegu rzeki w miejscu, w którym wcześniej od 1627 roku znajdował się szaniec ziemny. Powodem zbudowania bastionu były doświadczenia wojenne z lat 1760-1761. Okazało się bowiem, że dotychczasowe umocnienia nie są w stanie zapobiec opanowaniu portu wojennego przez przeciwnika. Od XIX wieku na obiekcie od strony morza usytuowana była latarnia morska. W latach 1832-1836 fort zmodernizowano. W 1945 roku był to ostatni niemiecki punkt obrony Twierdzy Kołobrzeg ewakuowany w nocy z 17 na 18 marca. Po II wojnie światowej na rotundzie fortu żołnierze radzieccy zbudowali nową ceglaną latarnię morską, która oprócz funkcji użytkowych w okresie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej odgrywała rolę pomnika bohaterstwa Armii Radzieckiej. Trzon zachowanego fortu stanowi trzykondygnacyjna ceglana rotunda, w której w poziomie piwnicznym był magazyn, przyziemie stanowiło pomieszczenie dla piechoty, a piętro stanowisko artylerii. Od zewnątrz bastion otoczony jest ceglanym murem. Fort Ujście udostępniony jest do zwiedzania. Od strony portu wokół dzieła fortyfikacyjnego w okresie letnim rozlokowane są kramy z upominkami, cześć terenu zajmuje skwer zieleni, w piwnicach rotundy urządzono kawiarnię, a na latarni morskiej znajduje się taras widokowy.
  6. Luneta Lauenburg - Rawelin (Luneta Lębork) należący do południowo-wschodniego systemu umocnień kołobrzeskiej twierdzy. Zlokalizowany w pobliżu bastionu Pommern. Reliktem tego dzieła fortyfikacyjnego jest zadrzewiona wysepka na fosie miejskiej w Parku im. gen. Henryka Dąbrowskiego
  7. Reduta Morast (Reduta Bagienna) powstała w latach 1770-1774 na północnym cyplu Wyspy Solnej. Wraz z Fortem Ujście stanowiła kluczowy punkt obronny kołobrzeskiego portu i ujścia Parsęty. W latach 1832-1836 obiekt zmodernizowano. Na cześć jednego z obrońców Kołobrzegu z 1807 roku, chorążego von Schilla reduta została nazwana w XIX wieku Redutą Schilla (Schill Redute). Budowla ma kształt pięcioboku. Składa się z wału ziemnego, ceglanego muru i czterech budynków. W 1945 roku reduty bronili niemieccy marynarze. Był to jeden z najdłużej broniących się bastionów podczas bitwy o Kołobrzeg. Po II wojnie światowej zasypano fosę oddzielającą redutę od strony miasta. Przez wiele lat obiekt był w posiadaniu klubu żeglarskiego Joseph Conrad. Obecnie wokół szańca znajduje się port jachtowy, a zabudowania forteczne zostały zaadaptowane na restaurację i niewielki amfiteatr
  8. Fort Napoleona (Hohe-Berg Schanze) został wzniesiony w 1807 roku w miejscu wcześniejszego szańca z XVIII wieku. Podczas słynnego oblężenia twierdzy z początku XIX wieku stanowił punkt obronny na przedpolach południowej części twierdzy (Wysoka Górka) przy szlaku komunikacyjnym do Karlina. W marcu 1945 roku doszło tutaj do potyczki wojsk pancernych niemieckich i radzieckich podczas, którego uległy zniszczeniu wszystkie radzieckie czołgi nacierające na szaniec Obecnie w miejscu dawnego fortu jest zlokalizowana pętla autobusowa linii nr 7, za nią znajdują się pozostałości fortecznych wałów ziemnych.
  9. Fort Wilczy (Wolfsberg Schanze) został zaprojektowany w 1807 roku w celu ochrony portu kołobrzeskiego od wschodu. Budowano go w czasie, gdy Francuzi podchodzili pod Kołobrzeg. Pierwotnie miał kształt trójramiennej gwiazdy zwieńczonej na każdym końcu blockhausem. Dodatkowo szaniec otoczony był trzymetrowym wałem i suchymi rowami z palisadą. Tutaj toczyły się najcięższe walki w 1807 roku. Tędy też gen. Loison zamierzał zdobyć Kołobrzeg. Na fort nacierały kilkakrotnie oddziały polskiej piechoty, której obóz znajdował się na grobli w Kołobrzeskim Lesie. Bastion wielokrotnie przechodził z rąk do rąk. Podczas jednego ze szturmów na szaniec zginął zastępca komendanta twierdzy kpt. von Waldenfels. Uczczono go później nadając jednej z fortyfikacji jego imię (Waldenfels Schanze).W latach 1832-1836 Fort Wilczy przeszedł gruntowną modernizację. Nadano mu wówczas imię Fort Gneisenau. W 1925 roku obiekt przebudowano na amfiteatr, a na przedpolu szańca zbudowano miejski hipodrom. W 1945 roku zorganizowano tutaj silny punkt obronny. Po II wojnie światowej, do połowy lat 50. XX wieku fort był w rękach Ludowego Wojska Polskiego. Później ponownie przekształcono go w amfiteatr. W latach 1968-1991 odbywały się tutaj Festiwale Piosenki Żołnierskiej, a obecnie różne koncerty i imprezy masowe m.in. Festiwal Interfolk i Festiwal Gama.
  10. Reduta Solna (Salinen Schanze) powstała w latach 1832-1836. Została zbudowana w wyniku doświadczeń wyciągniętych z bitwy w 1807 roku. Pierwotnie w jej miejscu stał niewielki szaniec (Salinen Brückenkopf), który osłaniał twierdzę od strony nieistniejącej od połowy XIX wieku kołobrzeskiej tężni. Reduta ma kształt lunety. Składa się z wału ziemnego, fosy i dwóch budowli. Pierwszej ceglanej w kształcie dwóch połączonych rotund i drugiej ukrytej w w wale ziemnym. W 1945 roku za jej obronę odpowiedzialny był oddział Volkssturmu. Po II wojnie światowej Reduta Solna zachowała się w bardzo dobrym stanie. Obecnie wykorzystywana jest przez Związek Harcerstwa Polskiego jako baza żeglarska, miejsce biwakowe i atrakcja turystyczna dla dzieci .
  11. Szaniec Kleista (Kleist Schanze) został wybudowany w latach 1832-1836. Jego zadaniem była obrona portu kołobrzeskiego od strony zachodniej. Sąsiadował z nieistniejącym już dziś Szańcem Heydego (Heyde Schanze).W 1945 roku fortyfikacja ta została silnie obsadzona przez oddział niemiecki, który skutecznie odpierał nacierające od strony Grzybowa oddziały polskie. Po II wojnie światowej obiekt wszedł w skład kompleksu obiektów portu wojennego użytkowanego przez Marynarkę Wojenną. W latach 50. XX wieku na Szańcu Kleista wzniesiono stanowiska 19 Baterii Artylerii Stałej, która była użytkowana przez Wojsko Polskie do lat 70. XX wieku. Obecnie istnieją plany adaptacji fortyfikacji na cele skansenu wojskowego
  12. Szaniec Siederland (Siederland Schanze) powstał w XIX wieku. W 1945 roku były tutaj zlokalizowane stanowiska broni maszynowej i obronne schrony bojowe. Obecnie po bastionie pozostało niewielkie wzniesienie w pobliżu Białych i Czerwonych Koszar
  13. Szaniec Waldenfelsa (Waldenfels Schanze) powstał nad brzegiem morza w latach 1832-1836 w miejscu gdzie w 1807 roku rozgrywały się najkrwawsze i najcięższe walki między obrońcami Twierdzy Kołobrzeg i 1 Pułkiem Piechoty Legii Poznańskiej. Rolą szańca była osłona rubieży twierdzy i portu. Szaniec Waldenfelsa sąsiadował z Fortem Wilczym i razem z nim tworzył system wschodnich umocnień Kołobrzegu. Bastion ten miał kształt redanu. Zbudowany był z dwóch wałów ziemnych z kazamatami oraz fosy od strony północnej i wschodniej. Od strony morza zabezpieczony był potężnym wałem z głazów. Od 1887 roku teren wokół dzieła fortyfikacyjnego zaczęto przystosowywać do celów rekreacyjnych uzdrowiska. Zasypano część fosy, posadzono drzewa, wewnątrz zbudowano ogrodową restaurację, a na wale, od strony morza szklany dom, w którym urządzono kawiarenkę. Było to jedno z najmodniejszych miejsc kurortu, miejsce licznych wycieczek i spacerów zwane Kamiennym Szańcem. W 1945 roku obiekt przystosowano do celów obronnych. Po II wojnie światowej fort ulegał dewastacji. W 1972 roku władze wojewódzkie zadecydowały o jego rozbiórce. Mimo protestów i bez wcześniejszych konsultacji naukowych zburzono kamienny falochron od strony morza, a pozyskany materiał przekazano do Gdańska gdzie posłużył do budowy Portu Północnego. Pozostały tylko ruiny, które w 1995 roku zostały wykorzystane do stworzenia punktu gastronomicznego i dyskoteki. Po zburzeniu i wywiezieniu kamiennego falochronu szańca nasiliła się erozja brzegu morskiego i zanikanie plaży, dlatego pod koniec lat 80 XX wieku zdecydowano o ponownym umocnieniu terenu przez zastosowanie ścianki wodoszczelnej Larsena. Prace te nie przyniosły jednak zamierzonego skutku. Od kilkunastu lat wokół ruin Kamiennego Szańca prowadzone są intensywne prace zabezpieczające brzeg przed erozją. Pojawiły się również propozycje rekonstrukcji kamiennego falochronu
  14. Bateria Nettelbeck . Bateria przeciwlotnicza i przeciwokrętowa Nettelbeck (Flak- und Küstenbatterie Nettelbeck) powstała w latach 30. XX wieku w pobliżu basenu rybackiego. W 1939 roku znajdujące się na jej wyposażeniu działa zostały zdemontowane i przeniesione do Sillenstede pod Wilhelmshaven. W 1945 roku umocnienia baterii nie zostały wykorzystane w obronie miasta i przetrwały bitwę o Kołobrzeg. Po II wojnie światowej dawne stanowiska ogniowe znalazły się na terenie kołobrzeskiego portu wojennego. W latach 80. XX wieku na jednym z dawnych bunkrów baterii wzniesiono wieżę radaru brzegowego do wykrywania i śledzenia celów nisko lecących i nawodnych N-23 Damiela. Do dziś obiekt jest wykorzystywany przez Marynarkę Wojenną Rzeczypospolitej Polskiej
  15. Inne zachowane obiekty wojskowe. Akademia Rycerska Budynek Akademii Rycerskiej w Kołobrzegu powstał w stylu renesansu florenckiego w drugiej połowie XVII wieku. Znajdująca się w jego wnętrzach uczelnia była jedną z pierwszych wyższych szkół wojskowych w Europie. W XVIII wieku budynek szkolny został zamieniony na arsenał. W 1945 roku nie uległ większym zniszczeniom. W latach 60. XX wieku został wyremontowany. Obecnie w gmachu mieści się hala sportowa w piwnicach natomiast restauracja.
  16. Koszary wojskowe Areszt garnizonowy. Budynek stanowi pozostałość dawnych koszar wojskowych istniejących wzdłuż rzeki Parsęty od XVIII wieku. Sąsiaduje z Bramą Radzikowską i kuźnią. W przeszłości w obiekcie znajdował się areszt garnizonowy zwany przez żołnierzy Vater Philipp. Później był tu m.in. posterunek żandarmerii wojskowej, Urząd Bezpieczeństwa, przychodnia. Od 1998 roku dom należy do Świadków Jehowy.
  17. Białe Koszary zostały wzniesione w 1903 roku. Mieściły się w nich koszary artylerii niemieckiej (Artilerie-Kasserne). W 1945 roku był tutaj ważny punkt obrony Twierdzy Kołobrzeg. Po II wojnie światowej obiekty były użytkowane przez Ludowe Wojsko Polskie. Po likwidacji w latach 90. XX wieku stacjonujących w nich jednostek wojskowych Wojska Polskiego koszary należały do Agencji Mienia Wojskowego i zostały wystawione na sprzedaż. Obecnie służą celom cywilnym.
  18. Czerwone Koszary zostały wzniesione w 1900 roku. Mieściły się w nich koszary piechoty niemieckiej (Infanterie-Kasserne). W 1945 roku był tutaj ważny punkt obrony Twierdzy Kołobrzeg. Po II wojnie światowej budynki były użytkowane przez Ludowe Wojsko Polskie. Po likwidacji w latach 90. XX wieku stacjonujących w nich jednostek wojskowych Wojska Polskiego koszary należały do Agencji Mienia Wojskowego i zostały wystawione na sprzedaż. Obecnie służą celom cywilnym.
  19. Koszary Waldenfelsa zostały wybudowane w latach 30. XX wieku dla wojsk przeciwpancernych. Po II wojnie światowej budynki były użytkowane przez Ludowe Wojsko Polskie. Obecnie stacjonuje w nich 8 Batalion Remontowy.
  20. Kuźnia. Parterowy, ceglany budynek kuźni wchodził w skład zabudowań koszar wojskowych z połowy
  21. Podczele. Osiedle wojskowe zbudowane w latach 1935-1939 dla personelu lotniska Luftwaffe w Bagiczu. Użytkowane przez Niemców do 1945 roku. Po II wojnie światowej zajęte przez Armię Czerwoną. W latach 60. XX wieku w związku z modernizacją lotniska w Bagiczu osiedle zostało rozbudowane. W 1992 roku po opuszczeniu budynków przez żołnierzy radzieckich Podczele zostało włączone w granice administracyjne Kołobrzegu. W latach 90. XX wieku dawne koszary i domy mieszkalne zostały zaadoptowane na cele cywilne. Obecnie Podczele jest jedną z dzielnic mieszkaniowych Kołobrzegu.
  22. Stacja Radarowa Kondor. Placówka radiolokacyjna pod Kołobrzegiem nosiła kryptonim Funkmeßgerät Stellung 1. Ordnung Kondor i znajdowała się w pobliżu Ustronia Morskiego. Był to obiekt wojskowy zbudowany w czasie II wojny światowej, którego zadaniem było namierzanie nieprzyjacielskich samolotów. Na wyposażeniu jednostki były dwa olbrzymie radary o antenach parabolicznych do obserwacji powietrznej, naprowadzania myśliwców i współpracy z artylerią typu FuMG 65 Würzburg-Riese oraz jeden do śledzenia sytuacji powietrznej i ostrzegania wojsk typu A1 Freya. Dziś po tej stacji radarowej pozostały jedynie betonowe fundamenty obrotowych cokołów niemieckich radarów typu FuMG 65 Würzburg-Riese
  23. Strzelnica wojskowa Strzelnica znajduje się w Lasku Załęże. Przed II wojną światową była to strzelnica niemieckiego garnizonu w Kołobrzegu. W 1945 teren ten należał do zachodniego odcinka obrony. Tu bronić się miały oddziały Volkssturmu. Ogień ze strzelnicy i z pobliskich zabudowań przez pewien czas skutecznie blokował działania polskich oddziałów próbujących przebić się do portu. Dziś z całego kompleksu pozostały jedynie zarysy wałów strzelnicy